ترەمپ پاشەکشە لە پلانە 28 خاڵییەکەی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆکراینا دەکات

سبەی

لە کاتێکدا ترەمپ بەپێشکەشکردنی پلانێکی 28 خاڵی هەوڵی جێبەجێکردنی بەڵێنییەکانی بۆ ئاگربەست لە ئۆکراینل دەدات کە دو رووداوی جیاواز کاریگەریی قورسی خستوەتە سەر پرۆسەکە، یەکەمیان بڵاوبوونەوەی تۆمارێکی دەنگی دزە پێکراوە لە گفتوگۆکانی نێوان نێردەی ترەمپ و یاریدەدەری پوتین و دوهەمیشیان ئاشکرا بوونی رەشنووسێکی روسیایە کە پێشتر بۆ ئاگربەست خستویەتەڕوو و لێکچوونی رەشنووسەکە لەگەڵ پێشنیازە 28 خاڵییەکە مشتومڕی زۆری لێکەوتووەتەوە.

سایتی ئێران ئینتەرنەشناڵ، لە راپۆرتێکدا سەبارەت بە دوایین گۆڕانکارییەکان لەبارەی پلانی ئاشتی ترەمپ بۆ کۆتایی هێنان بە جەنگی ئۆکراین و روسیا نووسیویەتی "پرۆسەی ئاشتی ئۆکرانیا لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا و دوابەدوای ئاشکرابوونی دوو بەڵگەی گرنگ پێی ناوەتە قۆناغێکی نوێ؛ قۆناغێک کە نەک تەنها کاریگەری لەسەر پلانی ئاشتی ئیدارەی ترەمپ دادەنێت، بەڵکو میکانیزمەکانی بڕیاردانیش دەخاتە بەردەم گۆڕانکاری گەورەوە".

بە گوێرەی سایتەکە ئەم دوو ڕووداوە، یەکێکیان پەیوەستە بە دزەپێکردنی گفتوگۆیەکی نهێنی و ئەوی دیکەیان پەیوەندی بە سەرچاوەی ئەو پلانە 28 خاڵییەوە هەیە کە لەلایەن ترەمپەوە پێشنیازکراوە و لە ئەنجامدا ژینگەی دانوستانەکان ئاڵۆزتر و پرسیاری زیاتر لەسەر چۆنیەتی داڕشتن و ڕێنماییەکانی پلانەکە دروستبووە.

"بڵاوبوونەوەی تۆمارێکی دەنگی دزەپێکراو"

یەکەم ڕووداو کە بووەتە هۆی ئاڵۆزتر بوونی پرۆسەی ئاشتی، بڵاوبوونەوەی تۆمارێکی دەنگی بوو لە گفتوگۆیەکی نێوان ستیڤ ویتکۆف نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و یوری ئوشاکۆڤ یاردیدەدەری ڤیلادیمیر پوتین سەرۆکی روسیا، گفتوگۆیەک کە بابەتەکانی پەیوەستن بە شێوازی دانوستانەکانەوە بۆ راگرتنی شەڕی ئۆکراینا.

دزەپێکردنی ئەم زانیاریانە سەرنجی بۆ ئەو ڕاستییە ڕاکێشا کە کارلێکەکانی پەیوەست بە پلانی ئاشتی لە ڕێگەی کەناڵە فەرمی و نافەرمییە جیاوازەکانەوە بەرەوپێش دەچن، کە هەریەکەیان کەوتوەتە ژێر لێکدانەوەی جیاوازەوە و دەتوانن کاریگەرییان هەبێت لەسەر تێڕوانینی لایەنەکان بۆ پرۆسەی دانوستان.

"بەشێک لە پلانە 28 خاڵییەکەی ترەمپ لەلایەن روسیاوە ئامادەکراوە"

ڕووداوی دووەم کە پرۆسەکەی خستووەتە ژێر پرسیارەوە ئاشکرابوونی دەستی روسیایە لە دارشتنی پلانە 28 خاڵییەکەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا بۆ ئاگربەست لە ئۆکراینا، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە پرۆسەی داڕشتنی پلانی ئاشتی تەنیا لەلایەن ئەمەریکاوە ئامادەنەکراوە، بەڵکو ژمارەیەک بەڵگەنامە و پێشنیاری بیانیش ڕۆڵیان هەبووە.

دوابەدوای ئاشکرابوونی ئەم زانیاریانە مشتومرێکی زۆر درووست بووە سەبارەت بەوەی تا چەندە لایەنەکانی بەشدار لە جەنگەکە دەستی هەبوە لە ئامادەکردنی پلانەکەدا.

بە گوێرەی سەرچاوەکان، ئەم پێشهاتانە ئەوە دەردەخەن کە پرۆسەی دیپلۆماسی نێوان ئەمەریکا و ئۆکراینا و روسیا لە چوارچێوەیەکدا بەڕێوەدەچێت کە شەفافیەت و سەرچاوەی زانیاری و کەناڵەکانی پەیوەندیکردن ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕن لە دروستکردنی متمانە و داڕشتنی قۆناغەکانی داهاتووی دانوستانەکاندا.

گفتوگۆی دزەپێکراوی ویتکۆف؛ دابەشبوون لە تیمی ترەمپ یان نیشانەی کاریگەری دەرەکی؟

بڵاوبوونەوەی تۆمارێکی دەنگی دزەپێکراوی گفتوگۆی نێوان ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی ترەمپ و یوری ئوشاکۆڤ، بەرپرسێکی باڵای کرێملین، کێشەیەکی گەورەی بۆ دانوستانەکان دروستکردووە.

لە تۆمارە دەنگییە دزەپیکراوەکەدا وادیارە ویتکۆف ئامۆژگاری روسەکان دەکات سەبارەت بە چۆنیەتی قەناعەتپێکردنی ترەمپ بۆ رازیبوونی بە دەستبەسەرداگرتنی خاکی ئۆکراینا لەلایەن روسیاوە.

ئەوە لە کاتێکدایە واشنتن هەوڵی دەدات فشار بخاتە سەر ئۆکراینا بۆ ئەوەی پلانێک قبوڵ بکات کە بەشێکی زۆری سیاسەتمەدارانی ئەمەریکا بە "تەسلیمبوونی تەواو" بە مۆسکۆ دەیانبینی.

هەروەها کاردانەوەی کۆمارییە توندڕەوەکان بەرامبەر بە دزەپێکردنی تۆمارە دەنگییەکە تیشکی خستوەتە سەر جیاوازی روانینەکان سەبارەت بە پرسی شەڕی ئۆکراینا لەناو بەرپرسانی ئەمەریکیدا.

لای خۆیەوە دۆن بیکۆن نوێنەری کۆمارییەکان کە بە ئاشکرا ویتکۆفی بە "لایەنگری روسیا" ناوبرد و داوای دەستلەکارکێشانەوەی دەکات و هاوکات لەناو بازنەی کەسانی نزیکی ترەمپیشدا نیگەرانییەکان سەبارەت بە کاریگەریی روسیا لە دانوستانەکاندا جدییە.

روسیا: هەوڵی تێکدانی پرۆسەی ئاشتی دەدرێت

لەناو روسیاش کاردانەوەکان جیاواز بووە و لە کاتێکدا ئوشاکۆڤ خۆی لە ڕەتکردنەوەی ڕاستەوخۆ یان پشتڕاستکردنەوەی تۆمارەکە بەدوور گرت، باسی لەوەکرد کە گفتوگۆ نهێنییەکان دەخرێنە ژێر کاریگەرییەوە و ڕایگەیاند کە مەبەست لەم کارە "تێکدانی پرۆسەی ئاشتییە."

بە گوێرەی میدیا ئێرانیەکە ئەم هەڵوێستە هێمایەکی ئاشکرایە بۆ بوونی شەڕی زانیاری هاوتەریب، شەڕێک دەتوانێت لە هەر ساتێکدا ڕەوتی دۆسییەی ئۆکرانیا بگۆڕێت.

" پلانی ئاشتی ئەمەریکا لە کوێوە هات؟"

بابەتێکی دیکە کە بەرادەیەکی بەرچاو کاریگەریی خستوەتە سەر دانوستانەکان بۆ ئاگربەست لە ئۆکراینا، ڕاپۆرتێکی چەند سەرچاوەیەکی ئاگادار بوو سەبارەت بە سەرچاوەی "پلانی ئاشتی 28خاڵی ئەمەریکا."

 ئەو پلانە کە هەفتەی ڕابردوو ئاشکرا کرا و شەپۆلێکی کاردانەوەی نەرێنی بەدوای خۆیدا هێنا، لەسەر بنەمای رەشنووسێکی روسیا بوو، رەشنووسێک کە مۆسکۆ دوای کۆبوونەوەی ترەمپ و زێلنسکی لە مانگی ئۆکتۆبەردا پێشکەشی تیمی ترەمپی کردبوو.

ئەمەش لەبەر چەند هۆکارێک گرنگە:

1-روسیا چوارچێوەی سەرەتایی پلانی ئەمەریکای بە شێوەیەکی کاریگەر نووسیبوو، کە ئەمەش بێ وێنەیە و لە ڕووی سیاسییەوە مەترسیدارە.

2- زۆرێک لە بڕگەکانی پلانەکە بە تایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە خاکەوە هەبووە  هەمان ئەو بڕگانە بوون کە ئۆکراینا ساڵانێک بوو بە توندی ڕەتیکردەوە.

3- پلانەکە بەبێ ئاگاداری تەواوی وەزارەتی دەرەوە و ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی و لەڕێگەی کەناڵە نافەرمیەکانەوە پێکهێنراوە، لەنێویاندا کۆبوونەوەیەک لە میامی لە نێوان جارێد کوشنەر و ویتکۆف و کیریل دیمیتریڤ، سەرۆکی یەکێک لە سندوقەکانی سامانی سەروەری ڕوسیا.

هاوکارییەکانی ئەمەریکا بۆ ئۆکراینا: ئامرازێکە بۆ فشار یان هەڕەشەیەکی ڕاستەقینە؟

ترەمپ و تیمەکەی سەرەتا پلانە 28 خاڵییەکەیان لەگەڵ هەڕەشەی بڕینی هاوکارییە سەربازییەکان بۆ ئۆکراینا خستەڕوو. ئەمەش بەشێک بوو لە ستراتیژی فشار بۆ ناچارکردنی زێلێنسکی بۆ قبوڵکردنی ئەو ئیمتیازاتانەی کە پێشتر بە ئاشکرا ڕەتکرابوونەوە. بەڵام لەگەڵ بڵاوبوونەوەی رەشنووسە پێشنیازکراوەکەی روسیا و پەیوەندییەکەی بە پلانی ئەمەریکاوە، ترەمپ پاشەکشەی لەم فشارە کرد. 

هەرچەندە پلانەکە دوای شەپۆلێکی ڕەخنە بە لابردنی نۆ بڕگەی سەرەکی لە وەشانی یەکەم، پێداچوونەوەی بۆ کرا، بەڵام بووە هۆی ئەوەی متمانەی سیاسی پێویست بۆ پلانەکە لەدەستبچێت و تەنانەت مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوە ناچار بوو لە گفتوگۆیەکدا لەگەڵ سیناتۆرەکان دان بەوەدا بنێت کە بەشێک لە بڕگەکانی سەرەتایی زۆر نزیک بوون لە هەڵوێستەکانی روسیا.

دووڕوویی روسیا: دانوستانەکانی جنێڤ، بۆردومانی کیێڤ

لە کاتێکدا دانوستانەکان لە جنێڤ و ئەبوزەبی بەردەوام بوون، روسیا بە مووشەکی بالیستیک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کیێڤی کردە ئامانج و بەو هۆیەوە حەوت کەس کوژران. زێلێنسکی ئەم هەنگاوەی بە "دووڕوویی" و  هەوڵێکە بۆ زیادکردنی فشارەکان لە کاتی گفتوگۆکاندا وەسفی کرد.

پاشەکشەی ترەمپ: دەرفەت یان تەڵە؟

دواخرانی دیداری ترەمپ لەگەڵ زێلێنسکی دەتوانێت دەرفەتێک بە ئۆکراینا بدات بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی و کەمکردنەوەی فشارەکانی واشنتن، بەڵام ئەو بۆشاییەی دروستبووە، دەتوانێت ڕێگە بدات بە روسیا زووتر کاریگەری لەسەر بیرکردنەوەی ترەمپ هەبێت، بەتایبەتی لەڕێگەی نێردراوێکەوە کە ئێستا بووەتە جێگەی مشتومڕی زۆر.

لە کۆتاییدا گرنگترین پەیامی ئەم پێشهاتانە ئەوەیە کە پرۆسەی ئاشتی ئۆکراینا لە هەموو کاتێک زیاتر رووبەڕووی کاریگەریی شاراوە و کێبڕکێی هەواڵگری و دانوستانەکانە نهێنییەکان دەبەستێت.

ئەو پلانەی کە بڕیار بوو کۆتایی بە شەڕ بهێنێت، ئێستا بووەتە بابەتێکی ئاڵۆز، کێ کاریگەری لەسەر دیپلۆماسی ئەمریکا هەیە، و کێ تێچووی ڕاستەقینەی شەڕەکە دەدات؟