وەڵامی حكومەتی سوریا دەداتەوە؛ ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری جەخت لە لامەركەزیەت دەكاتەوە

سبەی

ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستان، جەخت دەكاتەوە ئەو داواكاریانەی نوێنەرانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا لە چاوپێكەوتنەكانیان لەگەڵ بەرپرسانی حكومەتی راگوزەری سوریا هەیانبووە، بریتی بووە لە سیستمی دیموكراتی و فرەیی، دادپەروەری كۆمەڵایەتی و یەكسانی نێوان دوو رەگەز، هەروەها دەستورێك كە مافی سەرجەم پێكهاتەكانی تێدا بێت، ئەوەش داواكارییەكی نوێ نییە. ئەوەش لەکاتێکدایە چوار رۆژ لەمەوبەر حکومەتی سوریا لە راگەیەندراوێکدا “فیدراڵیەت و دابەشبوون” ی رەتکردەوە.

بەپێی راگەیەندراوی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باكور و رۆژهەڵاتی سوریا "رۆژئاوای كوردستان" ئەو داواكاریانەی هەمانە هەمان ئەو داواكاریانەن كە لە پێناویدا و لە ساڵی 2011 سورییەكان دەستیان بە خۆپیشاندان كرد، رەتكردنەوەی ئەو داواكاریانە و وێناكردنی بە جیابوونەوە ساختەكردنی ئەنقەستی راستی شۆڕشی سوریایە دژ بە ستەم.

لە دەقی راگەیەندراوەكەدا هاتووە: دیدارەكانی ئەمدواییەی نێوان شاندێكی ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریاو حكومەتی سوریا بە ئامادەبوونی نوێنەرانی حكومەتەكانی ئەمریكاو فەرەنسا، هەنگاوێكی چارەنوسسازن بۆ دەستپێكردنی پرۆسەیەكی جددی گفتوگۆی سوری- سوری، پرۆسەیەك كە لە سەرەتای سەرهەڵدانی شۆڕشی سوریاوە هەوڵمان بۆ داوە، لەم چوارچێوەیەدا، سوپاس و پێزانینی دڵسۆزانەمان ئاڕاستەی هەریەكە لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكاو كۆماری فەرەنسا دەكەین بۆ ڕۆڵی بنیاتنەر و هەوڵە بەردەوامەكانیان بۆ پشتیوانیكردن لە سەقامگیری و ئاشتی و دیموكراسی لە سوریا.

ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستان دەشڵێت "دوای چەندین ساڵ لە ململانێ و دابڕان، دانیشتنی هێزەكانی سوریا لەسەر یەك مێز بۆ تاوتوێكردنی پرسە چارەنوسسازەكان بە شێوەیەكی جددی و شەفاف؛ دەستكەوتێكی سیاسی و مێژووییە، گەڕاندنەوەی متمانە لەنێوان ئەكتەرەكانی سوریا بووەتە پێویستییەكی نیشتمانی و تەنها لەڕێگەی گفتوگۆی بەرپرسیارانە دەتوانرێت تێپەڕێنرێت، كاتی ئەوە هاتووە كە لەم زمانە تێپەڕین كە هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی تەونی سوریاو قوڵكردنەوەی دابەشكارییە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان دەكات. فرەچەشنی لە سوریادا مەترسی نییە بۆ سەر یەكێتییەكەی، بەڵكو سەرچاوەی هێزێكە كە دەبێت پارێزگاری لێبكرێت و بەهێز بكرێت. بناغەی بنیاتنانی دەوڵەت هاوبەشییە نەك دورخستنەوە".

"ئێمە بە ڕوونی و بێ دوودڵی رایدەگەیەنین كە یەكگرتوویی خاكی سوریا پرەنسیپێكی سازشی لەسەر ناكرێت و؛ پایەیەكی پتەوە لە دیدگای ئیدارەی خۆسەرو هەموو هێزە سیاسییەكانی پەیوەست بە ئێمە لە پرۆژەی گۆڕانكاری نیشتمانیدا. زیادەڕەوی لەم بابەتەدا تەنها خزمەت بەو كەسانە دەكات كە دەیانەوێت چانسی چارەسەری سیاسی تێكبدەن، ئەو داواكاریانەی ئەمڕۆ دەیخەینەڕوو- بۆ سیستەمێكی دیموكراسی فرەیی، دادپەروەری كۆمەڵایەتی، یەكسانی جێندەری و دەستورێك كە مافی هەموو پێكهاتەكان زامن بكات- شتێكی نوێ نین. بەڵكو كرۆكی ئەو شتانەن كە سورییەكان لە ساڵی 2011ەوە لەپێناویدا هاتنەسەر شەقام، رەتكردنەوەی ئەم داواكاریانەو ناوزەندكردنیان بە جیابوونەوە شێواندنی بە ئەنقەست ڕاستییەكانی خەباتی سوریایە دژ بە ستەمكاریی". ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری وا دەڵێت.

هەروەها دەشڵێت "دەیان ساڵە سورییەكان بەدەست سیستەمێكی مەركەزییەوە دەناڵێنن كە دەسەڵات و سەروەت و سامانی قۆرخ دەكردو ئیرادەی ناوخۆیی سەركوت دەكرد و وڵاتەكەی بەرەو قەیرانی یەك لە دوای یەك رادەكێشا. ئەمڕۆ ئێمە ئاواتەخوازین هاوبەشی راستەقینە بین لە بنیاتنانی سوریایەكی نوێدا، سوریایەكی لامەركەزیی كە هەموو گەلەكەی لە باوەش بگرێت و مافەكانیان بە یەكسانی دەستەبەر بكات".

"ئێمە پابەندین بە ئامانجی شۆڕشەكانی 15ی ئازار و 19ی تەمموز، بۆ دیموكراسی و دادپەروەری و ئازادی و؛ دووپاتی دەكەینەوە كە بەشداریكردن لە پرۆسەی سیاسیدا بژاردەی ستراتیژیمانە، كاری جددی دەكەین بۆ دەستەبەركردنی سەركەوتنی دانوستانەكان، هەروەها ئامادەیی تەواوی خۆمان بۆ تێكەڵبوون بە دامەزراوەكانی دەوڵەت لەسەر بنەمای دیموكراسی و بەشداریكردن لە داڕشتنی دەستورێكی نوێ كە ڕەنگدانەوەی خواستەكانی هەموو سورییەكان بێت، دەردەبڕین".

ئیدارەی خۆسەری باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا داوا لە هەموو لایەنەكان دەكات " بەرپرسیارێتی نیشتمانی هەڵبگرن و گوتار رق و توند رەتبكەنەوە و ڕووبەڕووی هەموو هەوڵەكان ببنەوە بۆ ڕاكێشانی وڵات بۆ ناو ململانێی ناوخۆیی وێرانكەر، هەروەها داوا لە هەموو هێزە سیاسییە نیشتمانییەكان دەكەین لەم قۆناغە هەستیارەدا یەكبگرن بۆ پاراستنی دیالۆگی سوریا لە هەوڵەكانی لەباربردن و بەدیهێنانی خواستەكانی گەلەكەمان بۆ دەوڵەتێكی دادپەروەر و دیموكراسی و مەدەنی". 

راگەیەندراوی حکومەتی سوریا

چوار رۆژ لەمەوبەر، حكومەتی سوریا راگەیەندراوێكی لەبارەی كۆبوونەوەی ئەمڕۆی لەگەڵ نوێنەرانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستان "باكور و رۆژهەڵاتی سوریا" بڵاوكردەوە و رایگەیاند:"پێكهاتەی كورد بەشێكی رەسەنی پێكهاتەكانی سوریایە و مافەكانی پارێزراوە و رێزی لێدەگیرێت لەناو دامەزراوەكانی دەوڵەت نەك دەرەوەدا".

حكومەتی سوریا ئەوەشی خستووەتەڕوو "پێشوازی لە هەر رێرەوێكی گفتوگۆ دەكات كە بۆ پتەوكردنی یەكڕیزی و پاراستنی خاكی سوریا بێت".

حكومەتی سوریا سوپاسی هەوڵەكانی ئەمەریكا دەكات، "پەیوەست بە جێبەجێكردنی رێككەوتنی واژۆكراوی لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات، كە تیایدا جەخت لەسەر یەكپارچەیی و سەقامگیری سوریا و یەكگرتوویی گەلەكەی كراوەتەوە."

راگەیەندراوەكەی حكومەتی سوریا جارێكی دیكە "جەخت لە بنەمای جێگیری بڕوابوون بە یەك سوریا و یەك سوپا و یەك حكومەت" دەكاتەوە، "هەروەها "بە هەموو شێوەیەك دابەشبوون و فیدراڵی رەتدەكاتەوە كە پێچەوانەیە لەگەڵ سەروەری كۆماری عەرەبی سوری و یەكێتی خاكەكەی".

"سوپای سوریا دامەزراوەیەكی نیشتمانییە بۆ هەموو رۆڵەكانی نیشتمان، دەوڵەت پێشوازی لە پەیوەندیكردنی شەڕڤانانی سوریی هەسەدە دەكات بۆ ریزەكانی، بەپێی دەستور و یاسا كارپێكراوەكان". حكومەتی سوریا وا دەڵێت.

حكومەتی سوریا هۆشداریش دەدات "لە دواكەوتنی جێبەجێكردنی رێككەوتنە واژۆكراوەكان". دەشڵێت  "خزمەت بە بەرژەوەندی نیشتمانی ناكات، بەڵكو دیمەنەكە ئاڵۆزتر دەكات، لەمپەریش بۆ هەوڵەكانی دووبارە گێڕانەوەی ئاسایش و سەقامگیری دروست دەكات لەسەرجەم ناوچەكانی سوریا".

"گرەوكردن لەسەر پرۆژەی جوداخوازی و ئەجێندای دەرەكیی گرەوێكی شكستخواردووە"

راگەیەندراوەكە كە بەناوی حكومەتی سوریاوە لە ئاژانسی "سانا" بڵاوكراوەتەوە، جەخت "لە پێویستیی گەڕانەوەی دامەزراوەكانی دەوڵەت لە باكوری رۆژهەڵاتی سوریا دەكات بۆ ژێر دەسەڵاتی حكومەتی سوریا و بە دامەزراوە خزمەتگوزاری و تەندروستی و فێركردن و ئیدارەی ناوخۆییشەوە".

باس لەوەشدەكات "ئەزمون سەلماندوویەتی گرەوكردن لەسەر پرۆژەی جوداخوازی و ئەجێندای دەرەكیی گرەوێكی شكستخواردووە، داواكاری ئەمڕۆ گەڕانەوەیە بۆ ناسنامەی نیشتمانی و تێكەڵبوون بە پرۆژەی دەوڵەتی نیشتمانی سوریا". 

ئەو راگەیەندراوەی حكومەتی سوریا دوای ئەوەدێت، كە ئەمڕۆ تۆم باراك نێردەی تایبەتی ئەمەریكا بۆ سوریا پاش كۆبوونەوەی لەگەڵ ئەحمەد شەرع سەرۆكی سوریا رایگەیاند:"پێویستە لەسەر هێزەكانی سوریای دیموكرات ئەوە بزانن كە سوریا یەك دەوڵەتە و رێگەی گفتوگۆ بەرەو دیمەشقە".

باراك لە لێدوانیدا بۆ میدیای توركیا باسی لەوەشكردبوو "ناكرێت لەناو دەوڵەتێكی سەربەخۆدا كیانێكی جیاوازت هەبێت". جەختیشیكردەوە "دیمەشق جددیەتێكی زۆری هەیە بۆ تێكەڵبوونی هێزەكانی سوریای دیموكرات بە دامەزراوەكانی".

ئەم لێدوانانە لەكاتێكدان، ئەمڕۆ لە دیمەشقی پایتەختی سوریا، ئەحمەد شەرع سەرۆكی سوریا لەگەڵ تۆم باراك نێردەی تایبەتی ئەمەریكا بۆ سوریا و مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات كۆبوەوە.

رێككەوتنی ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی

رۆژی 10 ی شوباتی 2025، مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) و ئەحمەد شەرع سەرۆكی سوریا رێككەوتنێكی هەشت خاڵیان واژۆكرد، كە تێیدا جەخت لە تێكەڵكردنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەكانی ئیدارەی خۆسەر لە گەڵ دیمەشق كراوەتەوە.

رێككەوتنەكە لەلایەن هەریەكە لە مەزڵوم عەبدی و ئەحمەد شەرعەوە واژۆكراوە دوای كۆبوونەوەی نێوانیان لەرۆژی 10 ی ئازاری 2025، كە تایبەتە بە تێكەڵكردنی دامەزراوەكانی ئیدارەی خۆسەر لەگەڵ حكومەتی دیمەشق، راگەیاندنی ئاگربەست و مافەكانی كورد لە دەستور، ئەوەش بەپێی دەقی رێككەوتنەكە كە سەرۆكایەتی كۆماری سوریا بڵاویكردووەتەوە.

خاڵەكانی ڕێككەوتنەكە

خاڵی یەكەمی رێككەوتنەكە تایبەتە بە گرەنتی مافی سەرجەم هاوڵاتییانی سوریا لە نوێنەرایەتی و بەشداریكردنیان لە پڕۆسەی سیاسی و سەرجەم دامەزراوەكانی دەوڵەت، خاڵی دووەمیش تاییەتە بەوەی كە مافە دەستورییەكانی كورد گرەنتی دەكرێت و كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی ڕەسەنە لە دەوڵەتی سوریا.

لەخاڵی سێیەمی رێككەوتنەكەدا، جەخت لە راگەیاندنی ئاگربەست لەسەرتاسەری سوریا كراوەتەوە. خاڵی چوارەمیش تایبەتە بە تێكەڵكردنی دامەزراوە سەربازی و مەدەنییەكانی ئیدارەی خۆسەر لەچوارچێوەی سوریا لەناویاندا دەروازە سنورییەكان و فڕۆكەخانە و كێڵگەكانی نەوت و غاز.

بەپێی خاڵی پێنجەمی رێككەوتنەكە، پێویستە گرەنتی گەڕانەوەی سەرجەم ئاوارەكان بكرێت بۆ ناوچەكانیان. هەروەها لەخاڵی شەشەمدا جەخت لە پاڵپشتیكردنی دەوڵەت كراوەتەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی پاشماوەكانی ئەسەد. خاڵی حەوتەمیش تایبەتە بە رەتكردنەوەی دابەشبوونی سوریا.

لەخاڵی هەشتەم و كۆتایی رێككەوتنەكەدا ئاماژە بەوەدراوە، كە لیژنە تایبەتمەندەكان پێویستە تا كۆتایی ئەمساڵ رێككەوتنەكە جێبەجێ بكەن.