فەرەنسا و ئیسرائیل دژی یەك دەوەستنەوە؛ لە داننان بە دەوڵەتی فەڵەستین تا هەڕەشەی داخستنی كونسوڵخانە
- گرژییەكانی نێوان پاریس و تەلئەبیب، گەیشتووەتە ئاستێكی نوێ، بنیامین نەتانیاهۆ لە نامەیەكدا ئیمانوێل ماكرۆنی تۆمەتبار كرد كە لە ڕێگەی داننان بە دەوڵەتی فەڵەستین، ئاگری رەوتی دژەجوی لە وڵاتەكەی بەهێزتر كردووە، تۆمەتێك كە كاردانەوەی توندی كۆشكی سەرۆكایەتی فەرەنسای لێكەوتەوە، لە هەمان كاتدا حكومەتی ئیسرائیل هەڕەشەی داخستنی كونسوڵخانەی گشتی فەرەنسای لە قودس كردووە، ئەمەش هەنگاوێكە كە دەتوانێت قەیرانی دیپلۆماسی لە نێوان دوو وڵات قووڵتر بكاتەوە.
نەتەنیاهۆ و ماکرۆن
سبەی
گرژییەكانی نێوان پاریس و تەلئەبیب، گەیشتووەتە ئاستێكی نوێ، بنیامین نەتانیاهۆ لە نامەیەكدا ئیمانوێل ماكرۆنی تۆمەتبار كرد كە لە ڕێگەی داننان بە دەوڵەتی فەڵەستین، ئاگری رەوتی دژەجوی لە وڵاتەكەی بەهێزتر كردووە، تۆمەتێك كە كاردانەوەی توندی كۆشكی سەرۆكایەتی فەرەنسای لێكەوتەوە، لە هەمان كاتدا حكومەتی ئیسرائیل هەڕەشەی داخستنی كونسوڵخانەی گشتی فەرەنسای لە قودس كردووە، ئەمەش هەنگاوێكە كە دەتوانێت قەیرانی دیپلۆماسی لە نێوان دوو وڵات قووڵتر بكاتەوە.
رادیۆی دەنگی فەڕەنسا، لە راپۆرتێكدا تیشكی خستووەتە سەر پەیوەندییەكانی پاریس و تەلئەبیب لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، كە خۆی لە قۆناغێكی نوێی گرژی و قەیراندا دەبینێتەوە.
بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل، لە نامەیەكدا بۆ ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسای بەوە تۆمەتبار كرد كە بڕیارەكەی بۆ پێشخستنی دانپێدانانی دەوڵەتی فەڵەستین بووەتە هۆی پەرەسەندنی رەوتی دژە جوولەكە لەو وڵاتەدا.
نەتانیاهۆ ماكرۆنی تۆمەتبار كرد بەوەی كە یارمەتی بەهێزكردنی بزووتنەوەكانی دژە جوولەكە دەدات و داوای لە سەرۆكی فەرەنسا كرد، قەرەبووی ئەو زیانانە بكاتەوە كە هەلیگیرساندووە.
تۆمەتەكانی نەتەنیاهۆ دەستبەجێ كاردانەوەی توندی پاریسی بەدوای خۆیدا هێنا و كۆشكی سەرۆكایەتی فەرەنسا لە راگەیەنراوێكی تونددا لێدوانەكانی نەتانیاهۆی بە درۆ و بێ بنەما وەسف كرد، جەختی لەوە كردەوە " كۆماری فەرەنسا هەمیشە و بەئیرادەیەكی بەهێزەوە هاووڵاتییە جوولەكەكانی خۆی پاراستووە و دەیانپارێزێت".
كۆشكی سەرۆكایەتی فەڕەنسا هەروەها هۆشداری دا "لەوەی نامەكەی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بێ وەڵام نامێنێتەوە". جەختیشی لەوە كردەوە "دۆخی ئێستا دەخوازێت كە بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ بابەتەكان بكرێت".
پێشتر بنیامین حەداد، وەزیری فەرەنسا بۆ كاروباری ئەوروپا، لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ تۆڕی بی ئێف ئێم تیڤی بە توندی تۆمەتەكانی نەتانیاهۆی ڕەتكردەوە و وتی"فەرەنسا ئالاهەڵگری رەوتی دژە جوولەكەیە و لەو بوارەدا هیچ وانەیەك لە كەس قبووڵ ناكات". ئاماژەی بەوەشكرد، "رەوتی دژە جوولەكە لە ئەوروپا كێشەیەكی ڕاستەقینە و گەشەسەندووە، بەڵام نابێت ئەم دیاردەیە ببێتە كەرەستەیەكی سیاسی".
لە ناوخۆی فەرەنساشدا پارتی سۆسیالیست و نوێنەرانی باڵی چەپ پشتگیریان لە بڕیاری ماكرۆن كرد بۆ دانپێدانانی دەوڵەتی فەلەستین و ڕەخنەیان لە "خراپ بەكارهێنانی چەمكی دژە جوولەكەگەری" گرت.
كلۆی ڕیدل، وتەبێژی سۆسیالیست، وتی"داننان بە دەوڵەتی فەلەستین هەنگاوێكی دادپەروەرانە و مێژووییە و ڕێگری دەكات لە تێكدانی چارەسەری دوو دەوڵەتی نەتانیاهۆ بە لكاندنی كەرتی ڕۆژئاوا و درێژەدان بە داگیركردنی غەززە".
هاوكات لەگەڵ نارەزایەتییەكان لەناو حكومەت و لایەنە سیاسییەكانی فەڕەنسا، لە كۆمەڵگەی جولەكەكانی فەرەنسا دەنگی دیكە دەبیسترا، یۆناتان عەرفی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی دامەزراوە جولەكەكان لە فەرەنسا (CRIF)، وتی: "شەڕی دژە جوولەكە پرسێكی گرنگە و نابێت بكرێتە قوربانی ناكۆكییەكی سیاسی".
گرژییە نوێیەكەی پەیوەندییەكانی فەرەنسا و ئیسرائیل لە كاتێكدایە، كابینەی نەتانیاهۆ هەڕەشەی داخستنی كونسوڵخانەی گشتی فەرەنسا لە قودس دەكات.
گیدیۆن سائر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل لە نامەیەكدا بۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل داوای كردووە، كۆنسوڵخانەی فەرەنسا لە قودس دابخات.
فرێدریك جۆرنێس، باڵیۆزی فەرەنسا لە تەلئەبیب وەڵامی ئەو هەڕەشەیەی دایەوە و ڕایگەیاند"فەڕەنسا لەبەرانبەر ئەو بابەتە بێدەنگ نابێت" و وەبیری هێنایەوە " فەرەنسا “وڵاتێكی هەستیارە بەرامبەر بە هێماكان".
كونسوڵخانەی فەرەنسا لە قودس نزیكەی پێنج سەدەیە بوونی هەیە، لە سەدەی نۆزدەهەمەوە بوونی بەردەوامی لەم شارەدا هەبووە. لە دوای ڕێككەوتنەكانی ئۆسلۆ (١٩٩٣)ەوە، كونسوڵخانەكە پەیوەندی سەرەكی فەرەنسا بووە لەگەڵ دەسەڵاتی فەلەستین.
ئەوەش لە كاتێكدایە كە لە كۆتایی مانگی ئایاردا فەرەنسا ڕایگەیاند، لە كۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە مانگی ئەیلولدا دان بە دەوڵەتی فەلەستین دەنێت. ئەم بڕیارە كە لە دوای شەڕی خوێناوی غەززە لە دوای هێرشی حەماس لە حەوتی ئۆكتۆبەر هات، بە خێرایی كاردانەوەی ئیسرائیل و دژایەتی ئەمەریكای بەدوای خۆیدا هێنا. لەبەرانبەردا وڵاتانی وەك كەنەدا، بەریتانیا و ئوسترالیاش ئامادەیی خۆیان بۆ داننان بە فەلەستین دەربڕیوە.
سێ لەسەر چواری وڵاتانی ئەندامی نەتەوە یەكگرتووەكان، پێشتر دانیان بە دەوڵەتی فەلەستیندا ناوە. لە مانگی ئەیلولدا فەرەنسا هاوشانی سعودیە میوانداری كۆنفرانسێكی نێودەوڵەتی دەكات، كە ئامانج لێی زیندووكردنەوەی پرۆسەی ئاشتی و گەیشتن بە چارەسەری "دوو دەوڵەت"ە.
لەم چوارچێوەیەدا ڕووبەڕووبوونەوەی زارەكیی نێوان ماكرۆن و نەتانیاهۆ لە ناكۆكییەكی كەسیی تێدەپەڕێت، ئەم ململانێیە دەچێتە ناو دڵی یەكێك لە پرسیارە ناوەندییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست: ئایا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرەو چەسپاندنی چارەسەری دوو دەوڵەتی لە دوای شەڕی غەززە هەنگاو دەنێت؟، یان ئیسرائیل و هاوپەیمانەكانی بە پەنابردن بۆ فشاری دیپلۆماسی و تۆمەتی سیاسی هەوڵی بلۆككردنی ئەم ڕێگایە دەدەن؟ ئەوەی دڵنیایە، قەیرانی ئێستای پەیوەندییەكانی فەرەنسا و ئیسرائیل، لە سەروبەندی كۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆنفرانسی ئاشتی نێودەوڵەتی، ڕەهەندێكی ڕەمزی و دوور مەودای وەرگرتووە.