لەكاتێكدا پرۆسەیەك دەستیپێكردووە؛ توركیا ئۆجەلانی لە "مافی هیوا" بێبەش كرد

سبەی

توركیا لە پێدانی "مافی هیوا" بە عەبدوڵڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیكراوی پەكەكە پاشگەزبوەوە، لەكاتێكدا پرۆسەیەك لە توركیا دەستیپێكردووە و ئۆجەلان داوای چەكدانان و خۆهەڵوەشاندنەوەی لە پەكەكە كردووە و ئەو حزبەش بڕیارەكەی جێبەجێكردووە.

عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە ساڵی 1999 تا ئێستا لە زیندانی تاكەكەسییدایە لە دوورگەی ئیمراڵی، لە كۆتایی ساڵی رابردوەوە كاتێك پرۆسەیەك لە توركیا دەستیپێكرد، دەوڵەت باخچەلی سەرۆكی پارتی نەتەوەیی توركیا "مەهەپە" بەڵێنیدا ئەگەر ئۆجەلان پەكەكە هەڵبوەشێنێتەوە و چەكەكانیان دابنێن، "مافی هیوا" ی پێدەدەن تا بتوانێت لە زیندانی ئیمراڵی دەربچێت.

لە پێشهاتێك نوێدا، حكومەتی توركیا پلاننامەی چالاكییەكانی خۆی پێشكەشی كۆمیتەی وەزیرانی كۆنسەی ئەوروپا كرد و ڕایگەیاند "هیچ گۆڕانكارییەك سەبارەت بە مافی هیوا ناكات".

لە پلاننامەكەیدا توركیا ئاماژەی بەوەداوە، ئەو گیراوانەی كە سزای هەتاهەتایی قورسیان بەسەردا سەپێندراوە ناتوانن سوود لە مافی هیوا وەربگرن.

لە پلاننامەكەدا كە 27ی حوزەیرانی 2025 پێشكەش كراوە، بەرپرسیارێتییەكان لە ژێر ڕۆشنایی بڕیارەكانی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا سەبارەت بە ئەمین گووربان، جڤان بۆڵتان، حەیاتی قەیتان و عەبدوڵڵا ئۆجەلان هەڵسەنگێندرا.

داداگاكە لەم دۆزانەدا رایگەیاندووە: نەڕەخساندنی دەرفەتی پێداچوونەوە بە سزا یان هیوای ئازادكردن بۆ ئەو كەسانەی كە سزای زیندانی هەتاهەتایی قورسیان بەسەردا سەپێنراوە، پێشێلكردنی ماددەی سێیەمی (قەدەغەكردنی مامەڵە یان سزای نامرۆڤانە و ئەشكەنجە)ـی ڕێككەوتننامەی مافی مرۆڤی ئەوروپایە.

"پێداگری لەسەر گۆشەگیری ئۆجەلان"

لە پلاننامەی چالاكییەكانی حكومەتی توركیادا بانگەشەی ئەوەكراوە، "عەبدوڵڵا ئۆجەلان پێویستی بە وەرگرتنی ڕێوشوێنی كەسی نییە، لە كاتێكدا عەبدوڵا ئۆجەڵان لە ساڵی 1999 تا ئێستا لە زیندانی تاكەكەسییدایە، ئەم بارودۆخە دەریدەخات وێڕای بڕیاری دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا گۆشەگیری بەردەوامە.

رەتكردنەوەی مافی هیوا

حكومەتی توركیا لەبارەی "ئازادكردنی مەرجدار" دەڵێت " سزای زیندانی هەتاهەتایی قورس "بەدەركردن"ە و ئەو كەسانەی سزاكەیان بەسەردا سەپێندراوە ناتوانن سوود لە میكانیزیمی ئازادكردنی مەرجدار وەربگرن، بەم شێوەیە توركیا بە فەرمی ڕایگەیاند، " هیچ گۆڕانكارییەك لە یاسای مافی هیوادا ناكات".

ئەوەش لەكاتێكدایە، مانگی ئایاری ئەمساڵ، یەڵماز تونچ، وەزیری دادی توركیا سەبارەت بە مافی هیوا بۆ عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاند: "دۆخێكی بەمشێوەیە نابێت".

ئۆجەلان كێیە؟ 

لە چواری نیسانی 1949 لە گوندی ئامارای قەزای خەلفەتێ لە پارێزگای روحای باكوری كوردستان منداڵێك بە ناوی (عەبدوڵا عومەر عەبدوڵا)  لە دایك و باوكێكی هەژار و خێزانێكی ئاینیی لەدایكبوو، كە دواتر بە عەبدوڵا ئۆجەلان یاخود ئاپۆ ناسرا.

دوو برا و دوو خوشكی هەیە بەناوەكانی محەمەد و عوسمان، فاتیمە و حەوا، نازناوی ئۆجەلانی لە باپیرانیەوە بۆ ماوەتەوە، زیاتر كاریگەر بووە بە كەسایەتی عائیشەی دایكی.

ئۆجەلان قۆناغەكانی خوێندنی بڕیوە و بۆ خوێندنی زانستە سیاسییەكان ڕوویكردووەتە زانكۆی ئەنقەرە، بەڵام خوێندنی زانكۆی تەواو نەكردووە، لەو زانكۆیە دەستی بە چالاكی سیاسی كرد، ساڵی 1972 بەهۆی چالاكی سیاسییەوە حەوت مانگ زیندانی كراوە، دوای ئازادكردنی لەلایەن هاوڕێكانیەوە بە "ئاپۆ" بانگ كراوە، هەر لەو ساڵەدا لەگەڵ هاوڕێكانی گروپێكیان بەناوی ئاپۆچییەكان پێكهێنا.

دروستکردنی پەکەکە

ساڵی 1977 دوای كوژرانی یەكێك لە هاوڕێكانی بەناوی حەقی قەرار، بڕیاری دروستكردنی پارتێكی سیاسی دا، 27 ی تشرینی دووەمی 1978 بە بەشداری 23 كەس، لە گوندی فیسی لە قەزای لیجەی پارێزگای ئامەد، پارتی كرێكارانی كوردستان "پەكەكە" دامەزرا. 

دوای دروستكردنی پەكەكە عەبدوڵا ئۆجەلان وتی "ئێستا شۆڕش قەدەری ئێمەیە، ژیانی ئێمەیە".

لە خەباتی سیاسییەوە بۆ خەباتی چەكداری

 دوای كودەتا سەربازییەكەی 12 ی ئەیلولی 1980 ی توركیا، پەكەكە كەوتە ژێر فشارەوە، بەسەدان ئەندامیان دەستگیركران، ژمارەیەك كادیری پەكەكە لە زیندانی ئامەد بە دروشمی "بەرخودان ژیانە" بڕیاری مانگرتن تا مردنیان دا، هەر لەو ساڵەدا ئۆجەلان و ژمارەیەك لە لایەنگرانی چوونە لوبنان، ئۆجەلان لە دۆڵی بیقاع هێزی چەكداری دامەزراند.لە 15 ئابی 1984 بە فەرماندەیی مەعسوم كۆركماز یەكەم فیشەكی گەریلاكانی پەكەكە بەڕووی سوپای توركیادا تەقێندرا، ئەوەش بووە دەستپێكی شەڕێكی درێژخایەن، ئۆجەلانیش لە ساڵی 1990 لە لوبنانەوە چووە سوریا لە 19 ی ئاداری 1993 بە نێوەندگیری جەلال تاڵەبانی هەوڵی گفتوگۆ لەنێوان حكومەتی توركیا و پەكەكە درا.

شکستی یەکەم پرۆسەی ئاشتی

بەڵام بە گیانلەدەستدانی توركوت ئۆزال سەرۆكی ئەوكاتی توركیا بە ڕووداوێكی گوماناوی گفتوگۆكان شكستیان هێنا و شەڕ دەستیپێكردەوە. 

جێهێشتنی سوریا و گەشتێكی بێ ئەنجام 

ئۆجەلان تا ساڵی 1998 لە سوریا بوو، توركیا بەردەوام فشاری دەكردە سەر سوریا تا ئۆجەلان ڕادەست بكات یاخود لە وڵاتەكەی دەری بكات، سەرئەنجام لە نۆی تشرینی یەكەمی 1998 ئۆجەلان سوریای بەجێهێشت، لەسەرەتادا لەسەر داوای پارتی دەسەڵاتداری یۆنان ڕووی لەو وڵاتە كرد، بەڵام لەگەڵ گەیشتنی بە یۆنان داوایان لێكرد بە زووترین كات وڵاتەكە جێبهێڵێت، دوای ئەوە ڕووی لە ڕوسیا كرد سەرباری ئەوەی پەرلەمانی ئەو وڵاتە بەكۆی دەنگ مافی پەنابەری پێبەخشی، بەڵام حكومەتی ڕوسیا مانەوەی ئۆجەلانی لە خاكەكەی قبوڵ نەكرد، ئۆجەلانیش دوای 33 ڕۆژ بە ناچاری ڕوویكردە ئیتاڵیا، لە ئیتاڵیاش مانەوەی قبوڵ نەكرا و جارێكی دیكە گەڕایەوە بۆ ڕوسیا لە ڕوسیاشەوە جارێكی تر گەڕێنرایەوە بۆ یۆنان، لەوێوە ئۆجەلان هەوڵیدا بڕواتە هۆڵەندا و ئەڵمانیا بەڵام ڕێگری لێكرا.

كینیا و دوا وێستگەی ئۆجەلان پێش دەستگیركردنی

عەبدوڵا ئۆجەلان لەسەر داوای یۆنان بەرەو كینیا بەڕێكەوت، كاتێك لە باڵیۆزخانەی یۆنان لە شاری نایرۆبی پایتەختی كینیا بوو، بڕیاری ئەوەدرابوو كە ڕەوانەی هۆڵەندا بكرێت بەڵام لە جیاتی هۆڵەندا فڕۆكەكە لە توركیا نیشتەوە.لە 15 ی شوباتی 1999 هەواڵی دەستگیركردنی ئۆجەلان بڵاوكرایەوە، لە كاردانەوەشدا لە كوردستان و ئەوروپا دەیان خۆپیشاندان ئەنجام دران، نزیكەی 100 كەس ئاگریان لە جەستەی خۆیان بەردا.