جەللادەكەی نوگرە سەلمان؛ حەجاج کێیە و چۆن دەستگیرکرا؟

سبەی

سەرەڕای ئەوەی چەندین جار هەواڵی مردنی بڵاوبوەتەوە، یاخود بە مەبەست بڵاوكراوەتەوە، بەڵام سەرئەنجام "جەللادەكەی نوگرە سەلمان" عەجاج ئەحمەد حەردان كە لە رژێمی پێشووی عێراق پلەی ئەفسەر بووە لەلایەن دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق هەواڵی دەستگیركردنی لە پارێزگای موسەنا بڵاوكردەوە.

كەم لە رزگاربووانی شاڵاوەكانی ئەنفال لە كوردستان هەیە باسیان لە "حەجاج" نەكردبێت، ئەوان تا لەژیاندا بن ناوەكەیان بەبیر دەمێنێت، هەر ئەوانیش ناسناوی "حەجاج" یاخود "جەللادەكەی نوگرەسەلمان" یان پێداوە. ئەویش بەهۆی ئەو دڕندایەتییەی دژ بە خەڵكی سڤیلی كورد پەیڕەوی كردووە بەتایبەت لە کاتی دەستپێكردنی شاڵاوی ئەنفال دژ بە كورد لەلایەن رژێمی پێشووی عێراق لە ساڵی 1988 كە تیایدا 182 هەزار كەس كۆمەڵكوژكران یاخود زیندەبەچاڵ كران، ئەوانیش زۆربەیان لە بیابانەكانی سەماوەو باشوری عێراق ژێرخاك نراون، بەشێكیشیان كە زیندانی نوگرە سەلمانیان بینیوە و رزگاریان بووە "شایەتی بۆ دڵڕەقی و دڕندەیی حەجاج" دەدەن.

دوێنێ چەند میدیایەك هەواڵی دەستگیركردنی "حەجاج" یان بڵاوكردەوە، ئاماژەیان بەوەشكرد كە سەرۆكایەتی كۆمار و خانمی یەكەمی عێراق رۆڵیان هەبووە لە دەستگیركردنیدا، بەڵام دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق وردەكاری دەستگیركردنەكەی بڵاوكردووەتەوە بەبێ ئەوەی ئاماژە بە رۆڵی هیچ دامەزراوە و كەسایەتییەك بدات.

دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق ئەمڕۆ هەینی 1-8-2025 وێنەی حەجاجی لەگەڵ راگەیەندراوێكدا بڵاوكردەوە، كە تیایدا هاتووە:"سەرەڕای بانگەشەی مردنی، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی حەجاجی نوگرەسەلمانی دەستگیركرد".

لە درێژەی راگەیەندراوەكەدا هاتووە:"لە بەردەوامیی پرۆسە تایبەتەكان بۆ راوەدونانی تاوانبارانی رژێمی پێشوو، دوای بەدواداچوونی هەواڵگری ورد كە زیاتر لە شەش مانگ بەردەوام بوو، تیمەكانی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی لە پارێزگای موسەنا توانییان بە هەماهەنگی لەگەڵ ئەمنی باشوری سەڵاحەدین، یەكێك لە دیارترین داواكراوان و جەلادەكانی رژێمی پێشوو، تۆمەتباری هەڵاتوو عەجاج ئەحمەد حەردان ناسراو بە "حەجاجی نوگرە سەلمان" دەستگیر بكەن، كە پلەی ئەفسەر بووە لە زیندانی نوگرە سەلمانی باوبانگ خراپ".

وەك دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق باسیكردووە "حەجاج چەند پلەیەكی هەبووە لە دەزگا ئەمنییەكانی رژێمی پێشوو، بەڵام دواپۆستی ئەفسەر بووە لە نوگرە سەلمان، بەشداریشی كردووە لە كوشتن و ژێرخاككردنی قوربانیان لە گۆڕە بەكۆمەڵەكان لە نوگرە سەلمان".

"تۆمەتبار زنجیرەیەك تاوانی لەسەردەمی دیكتاتۆریەت دژ بە مرۆڤایەتی و سەدان هاوڵاتی عێراقی ئەنجامداوە، بەتایبەتیش دژ بە نەتەوەی كورد كە بەزۆر رەوانەی پارێزگای موسەنا كرابوون، لەو زیندانەدا ئەشكەنجە و كوشتن و دەستدرێژی دژ بە خەڵك ئەنجامداوە". دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق وا دەڵێت.

بەوتەی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق "بۆ ئەوەی دەزگا ئەمنییەكان بەلارێدا ببەن، بنەماڵەكەی لەماوەی رابردوودا هەواڵی مردنیان بڵاوكردووەتەوە، بەڵام بە هەوڵی هەواڵگری و شیكردنەوەی زانیارییەكان و بەراوردكردنی بە دانپێدانانەكانی پێشوو، هاوكاربوو لە دۆزینەوەی شوێنەكەی و دیاریكردنی شوێنی خۆحەشاردانی لەناو پارێزگای سەڵاحەدین".

بۆ ئەو پرۆسەیە وەك دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق باسیكردووە، "رەزامەندی دادوەری وەرگیراوە، و وتەی قوربانییانیش لەگەڵ ئەو كەسانەی مافی كەسییان لەلای بووە، دواتر پرۆسەكە ئەنجامدراوە و تۆمەتبار دەستگیركراوە، رەوانەی لایەنی پەیوەندیداری تایبەتمەند كراوە بۆ رێوشوێنە یاساییەكان".

عەجاج ئەحمەد حەردان ناسراو بە "حەجاج یان عەجاج تكریتی"، خەڵكی شارۆچكەی تكریتە لە پارێزگای سەڵاحەدین و لە عەشیرەتی ئەلبوناسر و هۆزی نزارە، واتە عەشیرەتەكەی سەدام حسێن، هەروەها پلەی ڕائیدی ئەمن بووە.

لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس، ماڵی لە كەركووك بووە، دواتر بەرەو سوریا هەڵهاتووە و لە گەڕەكی جەرمانەی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە شوقەیەكدا ژیاوە.

لەكاتی دادگایكردنی سەرانی ڕژێمی بەعس، بەردەوام سەیری پرۆسەكەی كردووە و ئاگاداری ئەوە بووە ناوی وەك تاوانبار لە تاوانی ئەنفالدا هاتووە.

سێ كوڕی هەبووە، دووانیان بوونەتە چەكداری قاعیدە و لە شەڕێكدا لە شارەدێی (زلوعیە)ـی پارێزگای سەڵاحەدین كوژراون، هەروەها كوڕە بچووكەكەی ناوی ڕائید بووە و لە سوریا لەگەڵ باوكی ژیاوە.

بەپێی گێرانەوەكانی ئەو كەسانەی لە زیندانی مەرگی نوگرەسەلمان گەڕاونەتەوە و پێشتر چیرۆكی ژیانی زیندانی  و دڕندەیی ڕژێمی بەعسیان بەرامبەر بە كورد گێڕاوەتەوە، " حەجاج بەرپرسی زیندانەكە بووە و هاوشێوەی نەبووە لە دڕندەییدا و دەڵێن "حەجاج باڵابەرزێكی دەموچاو تاریك و دڕندەبوو، هەر كە دەهاتە هۆڵەكانی زیندان بەبێ ئەوەی چەند كەسێك ڕەوانەی مەرگ بكات دەرنەدەچوو".

دەشگێڕنەوە "دوای گوللەبارانكردن یان لەسێدارەدانی كەسوكارەكانمان، تەرمەكانی دەخستە بەردەم سەگەكانی و خۆشی بەدەمییەوە پێدەكەنی و ئەشكەنجەی دەداین".