ئەركەكە ئاسان نییە؛ عێراق ناتوانێت لە هەژموونی ئێران دەربازی ببێت

سبەی

تا دێت فشارەکانی ئەمەریکا لەسەر عێراق زیاتر دەبێت. ئەمەریکا دەیەوێت دەستی تاران لە بەغداد ببڕێت، بەڵام ئەو ئەرکە ئاسان نییە، چونکە ئەو لایەنانەی حکومەتی عێراقیان پێکهێناوە بەتەواوی لە ژێر هەژموونی ئێراندان، بۆیە فشارەکانی واشنتن نەیتوانیوە عێراق لە ئێران دووربخاتەوە.

بەپێی راپۆرتێکی گۆڤاری مەجەلەی سعودیی، تا ئێستا بەهۆی هاوردەکردنی غازی سروشتییەوە لە ئێران، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا ئابڵوقەی ئابوری نەخستۆتە سەر عێراق، بەڵام سەرۆکی ئەمەریکا داوای لە بەغداد کردووە رێگەی جێگرەوە بۆ هاوردەکردنی غاز لە ئێرانەوە بدۆزنەوە.

لە راپۆرتەکەی مەجەلەدا هاتووە، دوو بەرپرسی پێشووی باڵای عێراق رایانگەیاندووە، ئێران رێگرە لەوەی عێراق سەرچاوەکانی هەمەچەشن بکات.

 قاسم فەزاوی، وەزیری پێشووی كارەبا ساڵی 2020  رایگەیاند:"ئێران فشاری لە حەیدەر عەبادی، سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق کردووە بۆ ئەوەی رێککەوتنی دابینکردنی کارەبا لەگەڵ سعودیە نەکات. سەرەڕای فشارەکانی ئێران، حکومەتی عێراق رێککەوتنی لەگەڵ سعودیە، تورکیا و ئوردن کردووە بۆ دابینکردنی کارەبا".

وەك ئەو وەزیرە باسی دەكات " رێککەوتنەکە بەو شێوەیەیە، سعودیە بڕی 1000 مێگا وات کارەبا دەفرۆشێت بە عێراق، ئوردن 200 مێگاوات، هەروەها تورکیا 600 مێگاوات، بەڵام ئەوانە هێشتا خواستی بەغداد پڕ ناکەنەوە، چونکە عێراق نزیکەی 50 هەزار مێگاوات کارەبای پێویستە".

فشارەکان تەنها کارەبا نییە

دوای هەڕەشەکانی ئەمەریکا، موحەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق، بە ئەمەریکییەکانی راگەیاندووە، لە سەرەتای 2028ـەوە عێراق چیتر پێویستی بە هاوردەکردنی غازی سروشتی ئێران نابێت، بەڵام وەک لە راپۆرتەکەی مەجەلەدا هاتووە، هەژموونی تاران بەسەر بەغداد دا قوڵترە لە غاز. 

چوارچێوەی هەماهەنگی کە پارتە شیعەکان لە خۆدەگرێت بە هاوکاری میلیشیا عێراقییەکانی سەر بە ئێران (حەشدی شەعبی) پێکهێنەری سەرەکی حکومەتەکەی سودانین. پۆستە باڵاکانی هەواڵگریی، سوپا، بەندەرەکان، فڕۆکەخانە و سنورەکان کەسانی نزیک لە خۆیان دادەنێن، ئەو کەسانەش دەبێت خزمەت بە ئەجێنداکانی ئێران بکەن. ئەو بەرپرسە باڵایانەی نزیک لە پارتە شیعەکانی نزیک لە ئێران، گرێبەستەکان، پرۆژە و سەرچاوەکانی بودجەیان کۆنترۆڵکردووە. حەشدی شەعبی ساڵانە سێ ملیار و 400 ملیۆن دۆلاری وەک بودجە بۆ تەرخانکراوە، وەک لە راپۆرتەکەی مەجەلەدا هاتووە، "کەس لە بەغداد بوێری ئەوە ناکات پرسیار بکات حەشدی شەعبی چۆن ئەو ملیاران دۆلارە خەرج دەکات".

پارەی عێراق و ئەمەریکا

ئەوەی دەستی ئەمەریکای لە عێراق درێژکردووە، پارەی نەوتی عێراق دەچێتەوە ئەمەریکا، واتە ئەمەریکا دەسەڵاتی تەواوی هەیە بەسەر پارەی نەوتی عێراقدا.

لە ماوەکانی رابردوودا، وەزارەتی خەزێنەی ئەمەریکا، هاوڵاتییەکی عێراقی سزادا، چونکە بازرگانی بە نەوتی قاچاغی ئێرانەوە دەکرد. لە حوزەیرانی ئەمساڵ، بەهۆی فشارەکانی ئەمەریکاوە بۆ سەر بانكی رافیدەین، پێدانی مووچەی چەکدارانی حەشدی شەعبی دواکەوت.

بەپێی راپۆرتەکەی مەجەلە، حەشدی شەحبی و چوارچێوەی هەماهەنگی دەسەڵاتی قووڵ و فراوانیان هەیە بەسەر حکومەتی عێراقدا، بۆیە ئەستەمە لە رێگەی فشاری دەرەکییەوە بتوانرێت کاریگەری هەژموونی ئێران بەسەر دامودەزگاکانی عێراقدا نەهێڵدرێت.

عێراقییەکان متمانەیان بە هەڵبژاردن نییە

رێژەی بەشداریی عێراقییەکان لە هەڵبژاردنەکاندا بەردەوام روو لە دابەزینە و باوەڕیان نییە بە هەڵبژاردن بتوانرێت سیستمی سیاسی وڵات بگۆڕدرێت. بەپێی ئامارەکان، لە 2010 رێژەی بەشداریی لە هەڵبژاردنەکاندا 62% بووە، ئەو رێژەیە لە 2021 دابەزیوە بۆ 43%. هەژموونی سیاسی تاران بەسەر سیاسەتی بەغداد وای کردووە هەڵبژاردن سەنگی بەشداریی پارتەکان نەبێت لە حکومەتدا، ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی عێراقییەکان باوەڕیان بەوە نەماوە هەڵبژاردن سیستمی سیاسی لە رێگەی دەنگدانەوە بگۆڕدرێت.

ململانێی دەسەڵات

بەهۆی ئەوەی پێکهاتەی شیعە زۆرینەن لە عێراقدا، بۆیە قورسە حکومەتێک دروست بکرێت بەبێ لایەنە شیعەکان، ئەوەش بە واتای بەردەوامی هەژموونی ئێرانە بەسەر عێراقدا. رەنگە ملیشیا شیعەکانی نزیک لە ئێران بوێری ئەوەیان نەبێت هێرش بکەنە سەر وڵاتانی دیکەی وەک ئیسرائیل و بەرژەوەندییەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکە، بەڵام دوودڵ نابن لە هەڵگیرسانی شەڕ دژی نەیارە ناوخۆییەکانیان ئەگەر بەرژوەندیی و هێزیان بکەوێتە مەترسییەوە.

هێرشەکانی ئەم دواییانەی گروپە چەکدارەکان بۆ سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، ئاماژەیە بۆ ئامادەیی ئەو هێزانە بۆ بەرپاکردنی شەڕ لە ئەگەری فشاری زیاتری ئەمەریکا بۆ سەریان.