ئایا روسیا بەنیازی دووبارە دارشتنەوەی هەژموونەكەیەتی لە سوریا؟

سبەی

روسیا وەك لایەنگرێكی سەرەكی ڕژێمی بەشار ئەسەد، سەرۆكی پێشووی سوریا، ئەمڕۆ خۆی لەبەردەم ئاڵنگاری داڕشتنەوەی ستراتیژەكانی خۆی لە سوریا دەبینێتەوە، سوریایەك كە ئێستا بووەتە  گۆرەپانی یاریزانە زلهێزە نێودەوڵەتی و ناوچەییەكان و لەو نێوانەدا روسیا نایەوێت لە گۆڕەپانی سوریا بێبەش بێت.

دوابەدوای ئەوەی هێزەكانی حكومەتی كاتی سوریا تا رادەیەك ناوچەكانی كەناراوەكانی سوریایان كۆنترۆڵكردەوە، كە وەك ناوچەی نەریتیی هێزەكانی حكومەتی سوریا هەژمار دەهات، ڕوسیا هەنگاو دەنێت بۆ ئەوەی سەرمایەگوزاری لە بۆشایی سیاسی و ئەمنی و بۆشایی نەبوونی دەسەڵاتی حكومەتی ناوەندی لە پارێزگای حەسەكە بكاتك ئەوەش بە هەماهەنگی لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) بەدی دێت، ئەمەش بە جێگیركردنی بوونی سەربازی خۆی لە فڕۆكەخانەی قامیشلۆ دەگەڕێتەوە كە لە ئێستادا لە ژێر كۆنترۆڵی ئەو هێزانەدایە.

لەگەڵ ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد لە هەشتی كانوونی دووەمی ساڵی ڕابردوو، لەدەستچوونی یەكێك لە گرنگترین هاوپەیمانەكانی ڕوسیا، ئاڵۆزییەكانی هاوپەیمانی نێوان دەوڵەتی تازەپێگەیشتووی سوریا و توركیا، گرنگترین یاریزانی ناوچەیی لە باكوری سوریا، ململانێی ڕوونی نێوان سیاسەتەكانی ئەمەریكا و توركیا سەبارەت بە ئایندەی ناوچەكە، هەروەها هەڵوێستی بەرامبەر بە هێزەكانی سوریای دیموكرات كە نزیكترین هاوپەیمانی ئەمریكایە، مۆسكۆ خۆی لە پێشبڕكێیەكدا دەبینێتەوە بۆ ڕێكخستنەوەی كارتەكانی و دروستكردنی هاوپەیمانی نوێ كە لە ڕێگەی هێزە ناوخۆییەكانی وەك هەسەدە یان پاشماوەكانی ڕژێمی پێشووەوە بۆ ئەوەی هەندێك لە هەژمۆنەكەی بپارێزێت، یان تەنانەت وەك یاریزانێكی كارا و كاریگەر لە گۆڕەپانی سوریادا بمێنێتەوە لە ڕێگەی ڕۆڵێكی سیاسییەوە كە بە نێوەندگیری لەنێوان هەسەدە و حكومەت لە دیمەشق نوێنەرایەتی دەكرێت. بەڵام هێشتا زووە بۆ ئەوەی باس لە گەڕانەوەی روسیا بۆ ناو گۆرەپانی سوریا بكرێت تەنانەت بە ئاماژەدان بە دەستپێكردنەوەی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی نێوان دیمەشق و مۆسكۆ و جەختكردنەوەی روسیا بۆ ئەوەی سوریا دەبێت بەیەكپارچەیی بمێنێتەوە.

هەر لەو پەیوەندییەدا سەردانی ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا بۆ روسیا، وەك هەنگاویكی گرنگ دێت بۆ شكاندنی سەهۆڵبەندی نێوان هەردوو وڵات، سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی سوریا بۆ مۆسكۆ دوای پەیوەندییەكی تەلەفۆنی نێوان ڤلادیمێر پوتین، سەرۆكی ڕوسیا و بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل دێت، كە تیایدا پوتین جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی "یەكپارچەیی خاكی" سوریا كردەوە، هەفتەیەك دوای دەستوەردانی سەربازی ئیسرائیل لە باشووری ئەو وڵاتە.

شكستێكی ستراتیژی

ڤیلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا بۆ ڕێگریكردن لە شكستێكی ستاتیژی، رێگەی بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی روسیا لەگەڵ سوریا كردەوە، بۆ ئەو مەبەستەش لە مانگی شوباتدا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ ئەحمەد شەرع رایگەیاند مۆسكۆ بە تەواوەتی پشتگیری لە یەكپارچەیی خاكی سوریا دەكات، ئامادەیی مۆسكۆشی دەربڕی بۆ هاوكاریكردنی سوریا بۆ باشتركردنی بارودۆخی كۆمەڵایەتی و ئابووری، لەوانەش لە ڕێگەی پێشكەشكردنی هاوكارییە مرۆییەكان. پوتین هەروەها جەختی لە گرنگی جێبەجێكردنی زنجیرەیەك ڕێوشوێن بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخی سوریا و بوژاندنەوەی وتووێژ لەنێوان سورییەكان كردەوە.

هاوتەریب لەگەڵ دەستپێشخەرییە دیپلۆماسییەكان، جوڵەی سەربازی و ئەمنی لەسەر زەوی هەبووە، سەرچاوە ئاگادارەكان لە باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا بە "شەرق ئەلئەوسەت"یان ڕاگەیاندووە، "ئەفسەرانی پێشووی سوپای ڕژێمی پێشوو و هەروەها كارمەندانی ئەمنی لە چەند مانگی ڕابردوودا بە سپۆنسەری ڕوسیا ڕوویان لە ناوچەكانی ڕۆژهەڵاتی فورات كردووە". 

ئەو سەرچاوانە دووپاتی دەكەنەوە "لە ئێستادا گەورەترین جێگیركردنی هێزەكانی ڕوسیا لە فڕۆكەخانەی قامیشلۆیە، لە كاتێكدا ناوبەناو جموجۆڵی گروپی ڕوسیا لە دەوروبەری ڕەقە تۆمار دەكرێت. ژمارەی كارمەندانی ڕوسیا لە ڕۆژهەڵاتی فورات بە 200 كەس مەزەندە دەكرێت، ئەمەش وایكردووە ئامادەبوونی سەربازی بە بەراورد لەگەڵ بوونی ئەمەریكا سنووردار بێت".

سەرچاوە تایبەتەكان ئاماژە بەوەش دەكەن " ئەم ئامادەبوونەی ڕوسیا شتێكی نوێ نییە، بەڵكو دەگەڕێتەوە بۆ پێش ڕووخانی ڕژێم، كاتێك مۆسكۆ ڕۆڵی نێوەندگیری لە نێوان هێزەكانی هەسەدە و ڕژێمی سوریادا بینیوە و هەوڵی دامەزراندنی كەناڵی هەمیشەیی پەیوەندی نێوان هەردوولا دەدا".

“ئێمە لەگەڵ مۆسكۆ بەرژەوەندیمان هەیە”

بەرپرسێكی باڵای حكومەتی سوریا بە "ڕۆژنامەی شەرقولئەوسەت"ی ڕاگەیاندووە، دیمەشق نیگەران نییە لە بوونی ڕوسیا لە سوریا، جەختیشی لەوە كردەوە كە "ڕوسیا، لە دیدارەكانی لەگەڵ ئێمە، خواستی خۆی بۆ دروستكردنی پەیوەندییەكی هاوسەنگ و یەكسان لەگەڵ دەوڵەتی سوریا دەربڕیوە". 

ئەو سەرچاوەیە كە پێی باشبوو ناوی ئاشكرا نەكرێت، دەشڵێت" بەڵێ، ئێمە لە داهاتوودا بەرژەوەندی سیاسی، سەربازی و ئابووریمان لەگەڵ مۆسكۆ هەیە، بەڵام پەیوەندیی ئێمە لەگەڵیان وەك ئەوەی لە سەردەمی ڕژێمی پێشوودا روویداوە دووبارە نابێتەوە، كاتێك بەشار ئەسەد ڕوسەكانی هێنایە ناو شەقامەكان بۆ سەركوتكردنی خەڵك و هەموو شتێكی پێبەخشین بەبێ قەرەبووكردنەوە و لێپرسینەوە.

ئەو بەرپرسە سورییە جەختی لەوە كردەوە "ڕووسیا بە پێچەوانەوە پابەندبوونێكی ڕوون بە یەكڕیزی سوریا نیشان دەدات، دەستوەردان لە كاروباری ناوخۆی سوریا ڕەتدەكاتەوە، پێناچێت پاڵپشتی هیچ لایەنێكی تر بكات جگە لەو حكومەتەی كە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانپێدانراون، كە ئێمە بە ئەرێنی دەزانین و تا ئێستا هیچ پراكتیزەیەك یان نیازێكی ڕوسیامان نەبینیوە كە نیگەرانی یان گومانی لێبكەوێتەوە".

قامیشلۆ لەبەرانبەر حمەیمیم

لە چوارچێوەیەكی پەیوەندیداردا، ڕۆژنامەنوسی سوری زەین ئەلعابیدین ئەلعەقیدی، لە دێرەزۆرەوە بۆ "شەرقولئەوسەت" ئاشكرای كردووە كە هێزەكانی ڕوسیا لە ڕۆژهەڵاتی فورات ناوبەناو جوڵەی ئاسمانی ئەنجام دەدەن، ئەمە جگە لە گەشتی بارهەڵگری سەربازی لە نێوان فڕۆكەخانەی قامیشلۆ – شوێنی بنكەی ڕوسیا – و بنكەی سەربازی حمەیمیم لە كەناراوەكانی سوریا.

ئەلعەقیدی دووپاتی دەكاتەوە كە گواستنەوەی ئەفسەرە باڵاكانی ڕژێمی پێشووی سوریا لە كەناراوەكانەوە بۆ فڕۆكەخانەی قامیشلۆ لە مانگی نیسانی ساڵی ڕابردووەوە دەستیپێكردووە و بوونی ئەوانیش لەو ناوچەیە بۆتە جێی سەرنج و هەندێكیان خێزانەكانیان دەگوازنەوە. 

ئەو رۆژنامەنوسە پێی وایە "مۆسكۆ بنكەی قامیشلۆ چۆڵ ناكات، بە كارتێكی سەرەكی دەزانێت كە لەگەڵ  ئەمەریكییەكان و توركەكان هەڵیگرتووە. ڕوونیشی دەكاتەوە" هێزەكانی سوریای دیموكرات هەوڵیاندا ڕوسەكان ڕازی بكەن بۆ ئەوەی بنكەیەك لە نزیك كێڵگە گرنگەكەی ئەلعومەر دابمەزرێنن، بەڵام ڕوسەكان ئەو پێشنیارەیان ڕەتكردەوە".

"ڕوسیا ژمارەیەكی زۆر لە ئەفسەر و ئەندامانی ڕژێمی گواستووەتەوە كە لە حكومەتی نوێی سوریا هەڵدێن و ڕەوانەی ئۆكراینای كردوون بۆ ئەوەی لە جەنگ دژی ئۆكراینا بەشداری بكەن لە بەرامبەر پێدانی نزیكەی هەزار دۆلار لە مانگێكدا، لەگەڵ مانەوەی هەمیشەیی لە ڕوسیا". ئەو رۆژنامەنوسە وا دەڵێت.

"مۆسكۆ و دیمەشق دیدێكی هاوبەشیان هەیە"

لای خۆیەوە فیراس فەهام توێژەر، لە سەنتەری جوسور بۆ لێكۆڵینەوە بە "شەرقولئەوسەت" ی ڕاگەیاند:" ڕوسیا ئەفسەرانی پێشووی ڕژێم بەكاردەهێنێت و لەناو بنكەكانی خۆیدا میواندارییان دەكات، جا چ لە حمەیمیم یان قامیشلۆ، یان تەنانەت لە بنكەكانی دەرەوەی سوریا بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی لیبیا".

 ئاماژەی بەوەشكرد "مۆسكۆ زۆرجار ئەو ئەفسەرانە بۆ ئەركە لۆجستی و ئەمنییەكانی پەیوەست بە ئاسایشی بنكەكانی ڕوسیا بەكاردەهێنێت، وەك پاراستن و كۆكردنەوەی زانیاری هەواڵگری".

فەهام ڕوونیشیكردەوە، "داتا مەیدانییەكان ئاماژە بەوە ناكەن كە ڕوسیا پێكهاتەیەكی سەربازی هاوتەریب لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات لە ڕۆژهەڵاتی ئەو وڵاتە پێكدەهێنێت، بوونی ڕوسیا لە سوریا بە ڕوونی و هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی دیمەشقدا هەیە".

ئەو پێی وایە "یەكێك لە هۆكارەكانی دوودڵی ڕوسیا لە بەرگریكردن لە ڕژێمی ئەسەد لە ڕۆژانی كۆتاییدا بێ گومان ئەو دڵنیاییانەیە كە لە ئەكتەرە ناوخۆیی و ناوچەییەكانەوە وەریگرتووە كە ئامادەبوونی سەربازی ئەو ڕژێمە بەردەوام دەبێت".

 جەختیشی لەوە كردەوە "دیمەشق دەستبەرداری پەیوەندییەكانی لەگەڵ مۆسكۆ نابێت چونكە متمانەی تەواو بە وڵاتانی ڕۆژئاوا ناكات، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی بێ متمانەیی دیمەشق بە ڕێبازەكانی داهاتووی ئەمەریكا بۆ پرسی سوریا".

بە وتەی فەهام، پەیوەندی نێوان مۆسكۆ و هێزەكانی هەسەدە ئەوەندە بەهێز نییە كە وا دەردەكەوێت. ئەمەش لەبەرئەوەیە كە مۆسكۆ پشتیوانی لە پرەنسیپی یەكپارچەیی خاكی سوریا دەكات كە دژایەتی دیدگای ئایدیۆلۆژی هەسەدە دەكات و لە بەرامبەردا لەگەڵ هەڵوێستی فەرمی دیمەشقدا یەكدەگرێتەوە. " ڕوسیا لە قۆناغێكی دیاریكراودا هێزەكانی هەسەدە و ڕژێمی سوریای وەكو ئامرازێك بۆ فشارخستنە سەر توركیا بەكارهێنا".

فەهام ئەگەری دامەزراندنی ناوچەیەكی سەربەخۆی كاریگەری ڕووسیا لە ڕۆژهەڵاتی ڕووباری فورات بەدەر لە هەماهەنگی لەگەڵ دیمەشق ڕەتكردەوە. ڕوونیشی كردەوە " مۆسكۆ مەیلی تێكهەڵچوونی لەگەڵ حكومەتی سوریا نییە، بەو پێیەی بنكەكانی ڕوسیا كە لەسەر خاكی سوریا ئامادەن، بەشێوەیەكی كاریگەر بوونەتە كارتێك لەدەستی دیمەشقدا، ڕوسیاش ناتوانێت لەم قۆناغەدا مەترسی دژایەتیكردنی ڕژێمی سوریا بكات".

ئاماژەی بەوەشكرد، "مۆسكۆ حەز دەكات لێكتێگەیشتنەكانی لەگەڵ دیمەشق بپارێزێت، بەتایبەتی كە لەگەڵ توركیا لەسەر بنەمای یەكپارچەیی خاكی سوریا هاوڕایە و ڕەخنەیەكی هاوبەشیش لەبارەی پەرەسەندنی كاریگەری ئیسرائیل لە چوارچێوەی سوریادا دەردەبڕێت".