رووداوەكانی سوریا بە دڵی توركیا نییە؛ هاكان فیدان سیناریۆنووسێكی شكستخواردوو

سبەی

توركیا وەك فاكتەرێكی سەرەكی ڕۆڵی گەورەی بینی لە رووداوەكانی دوای رووخانی ئەسەد و هاتنە سەر دەسەڵاتی حكومەتی كاتی بە ڕێبەرایەتی ئەحمەد شەرع، بەڵام پاش تێپەربوونی هەشت مانگ لە گۆڕانكاری بنەڕەتی لە سوریا لە ئێستادا پێدەچێت ئاراستەی رووداوەكان بە دڵی توركیا نەبێت و كۆنترۆڵی دۆخەكە لە دەست ئەنقەرەدا نەماوە.

بەپێی راپۆرتێكی رۆژنامەی "فەرهیختگان" ی ئێرانی، پەیوەندییە بنەڕەتییەكانی توركیا و رێكخراوی تەحریر شام و كاریگەریی ئەنقەرە لەسەر سوریای دوای ئەسەد بۆ هیچ كەسێك نهێنی نییە، بەڵام لە چەند هەفتەی ڕابردوودا چەند پێشهاتێك ڕوویانداوە كە بە شێوەیەكی وەسفنەكراو و بەرفراوان ناكۆكن لەگەڵ پێشبینییە سەرەتاییەكانی بەرپرسانی توركیا سەبارەت بە سوریا. 

بەرپرسی پێشووی دەزگای ئاسایشی توركیا (میت) و وەزیری دەرەوەی ئێستای ئەم وڵاتە بە ڕۆژانی زۆر سەختدا تێدەپەڕێت، هاكان فیدان لە دوایین هەڵوێستی خۆیدا دەڵێت"سوریا شاهیدی پێشهات و ڕووداوگەلێكە كە توركیا بەرگەی ناگرێت، سیاسەتە فراوانخوازییەكانی ئیسرائیل بۆ سوریاش پەرە دەستێنێت و ئەگەرچی ئێمە هیچ چاوەڕوانییەكمان لە سوریا نییە، بەڵام ئەگەر نیگەرانییە ئەمنییەكانمان چارەسەر نەكرێن، بێدەنگ دانانیشن."

تاوتوێی هەڵوێستەكانی هاكان فیدان 

هەڵوێستەكانی فیدان زیاتر لەوەی ڕەنگدانەوەی ڕەوشی واقیعی سوریا بێت، لە شكستی ئەنقەرە لە یاریكردن بە سیناریۆی ڕوخانی ڕژێمی ئەسەد  سەرچاوەی گرتووە.

محەمەد قائیدی، مامۆستای زانكۆی جۆرج واشنتۆن لەو بارەیەوە دەڵێت" كاتێك ئەبو محەممەد جۆلانی سەرۆكی تەحریر شام لە یەكەم ڕۆژەكانی هاتنی بۆ كۆشكی سەرۆكایەتی سوریا لە بەرگی "شۆفێری ئۆتۆمبێلی هاكان فیدان" دەركەوت، هەڵوێستی وەزیری دەرەوەی توركیا لە ململانێی سوریا بۆ هەمووان ئاشكرابوو. هاكان فیدان باسی لە ڕۆژانی ئارام و بەرهەمدار لە سوریا كرد و میوانداری دەیان دانوستانی نهێنی و ئاشكرای نێوان تەحریر شام و وڵاتانی بیانی لە ئەنقەرە كرد، بەڵام لە ئێستادا پێدەچێت فیدان بووەتە سیناریۆنووسێكی شكستخواردوو".

ئێستا هاكان فیدان لەبەردەم ڕاستییەكی حاشاهەڵنەگردایە، پێشهاتەكانی ئێستای سوریا لەگەڵ ئەوەی ئەو و ئەردۆغان پلانیان بۆ دانابوو و پێشبینیان كردبوو ناگونجێت، تەنانەت لە سەردەمی دوای ئەسەدیشدا ئەگەری ناكۆكی لە نێوان توركیا و ئیسرائیل بە بەراورد لەگەڵ پێشوو زیاتر بووە. 

خۆدزینەوە لە وەڵامدانەوە

دوای ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، وەزیری دەرەوەی توركیا بەشداری زۆرێك لە كۆبوونەوە سیاسی و فیكرییەكانی ئەنقەرەی دەكرد و لەلایەن لایەنگرانی پارتی داد و گەشەپێدان ستایشی پراگماتیزمی و وردبینی سیاسییەكانی دەكرا، بەڵام ئێستا فیدان پێی باشە كەمتر بەشداری لە كۆبوونەوە كۆمەڵایەتی-سیاسییەكانی وڵاتەكەیدا بكات و لە ئێستادا لە گۆڕەپانی سیتاسی توركیا زۆرێك لەم "دیپلۆماتكارە ئەمنییە" توڕەن.

زۆربەی ئەو پرسیارانەی كە ئێستا وەك تیرێكی ژەهراوی ئاراستەی فیدان دەكرێت، بەیەك ئاراستە دەسوڕێنەوە: بۆچی فیدان لە كاتی كەوتنی ڕژێمی ئەسەددا بەشێك لە مەترسی ئەمنی و ناوچەییەكانی بەرامبەر توركیا پێشبینی نەكرد و لەبەرانبەردا رووداوەكانی بە ئایدیاڵ و نموونەیی وەسف كرد؟

سوپای نەبینراو و حكومەتی لەرزۆك

لەم نێوەندەدا، بەرپرسانی حكومەتی ئەردۆغان هەوڵ دەدەن ئەوەی لە سوریا ڕوودەدات وەك هێمایەك بۆ جۆرێك لە "ئانارشی(ئاڵۆزی) پێشبینیكراو" پیشان بدەن و ئەو ململانێیانەی كە لە دڵی دیمەشق، سوەیدا، لازقیە، دێرەزۆر و ناوچەكانی دیكەی وڵاتدا ڕوویانداوە، وەك تایبەتمەندی و تەنانەت پێویستییەكانی قۆناغی راگوزەر پێناسە بكەن". 

ئەو دامەزراوانەی كە لە دیمەشق (سوریای جۆلانی) بە ئەندازیاری و بەڕێوەبردنی توركیا پێكهاتبوون، لەلایەن هەمان ئەو حكومەتانەی كە بە نێوەندگیری ئەنقەرە گڵۆپی سەوزیان بۆ ڕووخانی ئەسەد هەڵدا، لەناوچوون، یان هیچ دەرفەتێك بۆ دروستكردن یان پێناسەكردنەوەیان بەهیچ شێوەیەك نەبووە!

بەگوێرەی كەناڵی ئێن تی ڤی توركیا، ئەنقەرە ئامادەیە چەكی پێویست و كەرەستەی سەربازیی دیكەی دیمەشق دابین بكات و پشتیوانی خۆی بۆ حكومەتی نوێی سوریا قووڵتر بكاتەوە بەپێی ڕێككەوتنێكی سەرەتایی. ڕێككەوتنەكە كە لەنێوان وەزیرانی بەرگریی هەردوو وڵات واژۆ كراوە، ناوی "مەشق و ڕاوێژكاری هاوبەش"ە و بەگوێرەی ئەو ڕێككەوتنە، هێزەكانی سوریا لەلایەن سوپای توركیاوە مەشق و ڕاهێنانیان پێدەكرێت بۆ بەكارهێنانی ئەو چەكانە. پێش ئەوەی باس لە قەبارە و كوالیتی ئەو چەكانە و مەشق و ڕاهێنانە سەربازییەكانی پەیوەست بەوانەوە بكرێت باشترە پرسیارێكی سەرەكیتر لە فیدان و ئەردۆغان بكرێت كە ئەم چەك و خزمەتگوزاریانە بۆ كام سوپا دابین دەكرێت؟!

هەر لەو پەیوەندییەدا ئارەش ئارامش شرۆڤەكاری سیاسی دەڵێت" توركیا گەرەنتی لە واشنتۆن و تەلئەبیبەوە سەبارەت بە سەقامگیری و مانەوەی حكومەتی ئەحمەد شەرع وەرنەگرتووە، بۆیە زۆربەی ڕێككەوتنە سەربازییەكانی ئەنقەرە و دیمەشق تایبەتن بە چەكی سوك و مەشقی سەربازی كورتخایەن و سەرەتایی".

بە گوێرەی ئەم شرۆڤەكارە سیاسییە بۆردومانی وەزارەتی بەرگری سوریا لە دیمەشق (لەلایەن ئیسرائیل) ئەنقەرەی ناچار كردووە بە نهێنی بە هەندێك لە پلانەكانیدا بچێتەوە سەرەرای ئەو تێچووە زۆرەی وا توركیا لە بواری سەربازی و مادییەوە داوییەتی، پێدەچێت دانوستانە نهێنی و ئاشكراكانی ئەنقەرە لەگەڵ واشنتۆن و تەلئەبیب بەرهەمی نەبووبێت و ئەم دوو ئەكتەرە باڵادەستەش ئامادە نین ڕوونی بكەنەوە كە بۆچی پلانە هاوبەشەكانیان سەبارەت بە “سوریای دوای ئەسەد” بەو رادەیەیە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە.

 توركیا لە لایەك هەوڵ دەدات هەژمونی خۆی لە سوریا فراوانتر بكات و رووبەڕووی كورد بێتەوە كە بەشێوەیەكی سەربەخۆ چالاكی دەكات، بەڵام لە لایەكی دیكەوە ئەگەری دووبارەبوونەوەی رووبەڕووبوونەوەی سەربازیی نێوان ئیسرائیل و حكومەتی كاتی واقیعییە.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا، لەم دواییانەدا لە وتارەكانیدا ڕایگەیاند ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی ئیسرائیل لەسەر خاكی سوریا هەڕەشەیە بۆ سەر سەقامگیری وڵاتەكە". بەڵام تا ئێستا توركیا خۆی لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئیسرائیل بەدوور گرتووە!.