قەوارە و کەسایەتییە عێراقییەکان هانی ئەمەریکا دەدەن بۆ رووخاندنی دەسەڵاتی ئێستای بەغداد؛ ئایا سەرکەوتوو دەبن؟

سبەی

تادێت دەرکەوتنی میدیایی کەسایەتی و رێکخراوەکانی دژ بە "رژێم"ی ئێستای عێراق زیاتر دەبێت. بەپێچەوانەی ئۆپۆزیسیۆنەکانی سەردەمی بەعس ( 1968 – 2003)، کە زۆرینەیان شیعە بوون، ئێستا سووننەکان سەرکردایەتی چەند پێکهاتەیەکی ئۆپۆزیسیۆن دەکەن، لە دژی دەسەڵاتی ئێستای عێراق.

سێ پێکهاتە

ماڵپەڕی "ئیستیقلال" ی عەرەبی راپۆرتێکی بڵاوکردۆتەوە و تیایدا هاتووە: بەھێزترین ئاڵنگاری "رژێم"ی ئێستا، ئەنجوومەنی نیشتمانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقە، کە لە ساڵی 2019 لە تورکیا دامەزراوە و عەبدولناسر جەنابی پەرلەمانتاری پێشوو سەرکردایەتی دەکات، لایەنگرانی ئەنجوومەنەکە عەبدولناسر جەنابی بە جولانی عێراق ناو دەبەن.

لە یەکەمین کۆبوونەوەی دامەزراندنیدا لە 16ی 1ی 2019، مەحمود سامەرائی وتەبێژی ئەنجومەنی نیشتمانی رایگەیاند، کە رێکخراوەکەیان تەنیا پەیوەست نییە بە سووننەوە، بەڵکو پێکهاتەی شیعە و کوردیشی تێدایە. 

ئامانجەکانی ئەنجوومەنەکە، بەدەستهێنانی سەروەری و سەربەخۆیی عێراقە لە رێگەی

دیالۆگ و لێکتێگەیشتن لەگەڵ زلهێزە نێودەوڵەتییەکان، بە دیاریکراوی ئەمەریکا و بەریتانیا. 

دووهەمین پێکهاتەی ئۆپۆزیسیۆن، بە هاوپەیمانی نیشتمانیی ئۆپۆزسیۆنی عێراق ناسراوە، کە لە مانگی ئازاری 2024 لە ئەمەریکا بەسەرۆکایەتی ئەحمەد ئەبیەزی سیاسەتمەداری شیعە دادەمەزرا.

لە ئامانجەکانی هاوپەیمانییەکە، رزگارکردنی عێراق و گەڕاندنەوەی بۆ پرەنسیپەکانی ئازادی، دیموکراسی، دادپەروەری، یەکسانی و رێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ.

 پێکهاتنی سێیەمیش بزووتنەوەی عێراقە بەسەرۆکایەتی ئەیهەم سامەرائی سیاسەتمەداری سوننی و وەزیری پێشوو کارەبا، کە نیشتەجێی ئەمەریکایە و ئەم پێکهاتەیە وەکو درێژکراوەی خۆپیشاندنەکانی مانگی ئۆکتۆبەر ساڵی 2019 دامەزرا. 

ژمارەکانی ئۆپۆزسیۆن

لەهەمان ئاستدا چەندین کەسایەتی سیاسی و میدیایی بە جیا کاردەکەن، بۆ دژایەتیکردنی سیستەمی سیاسی ئێستا. بانگەشەی ئەوە دەکەن کە هەوڵی رزگارکردنی عێراقییەکان دەدەن، لە هەژموونی حزب و "میلیشیا"کانی لایەنگری ئێران.

یەکێک لە دیارترین کەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنەکان فایق شێخ عەلی پەرلەمانتاری پێشووە، کە خۆی بە رووخێنەری میلیشیاکان و لەناوبردنی دیکتاتۆریەت و بەرەوپێشبردنی کۆمەڵگەی مەدەنی لە عێراق وەسف دەکات.

فایەق شێخ عەلی، هەر عێراقییەک، کە شانبەشانی ئێران لە جەنگی ئێران و عێراقدا لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی رابردوودا بەشداری کردووە، بە "خائین" وەسف دەکات، بەدیاریکراویش ناوی هادی عامری، سەرۆکی رێکخراوی بەدر و نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق دەهێنێت.

لە نێو کەسایەتییە دیارەکانی ئۆپۆزسیۆن ئینتیفاز قەنبەر، سیاسەتمەدارێکی نزیک لە پارتی کۆماری ئەمریکا هەیە. کە پێش ساڵی 2003 وەک وتەبێژی پارتی ئۆپۆزسیۆنی کۆنگرەی نیشتمانی عێراق، بە سەرۆکایەتی ئەحمەد چەلەبی کاری کردووە، کە بە رۆڵی لە رازیکردنی ئەمەریکا بۆ رزگارکردنی عێراق ناسراوە.

قەنبەر لە کەناڵە تەلەفیزیۆنەکانی عێراق و عەرەبی و تەنانەت رۆژئاوا و ئیسرائیلیش دەردەکەوێت و هێرش دەکاتە سەر "رژێم"ی ئێستای بەغداد و داوای کۆتاییهێنان بە کۆنتڕۆڵی میلیشیاکان و ئێران دەکات بەسەر وڵاتدا. زۆرجار باس لە سزاکانی ئەمەریکا دەکات، کە بەرپرسان و دامەزراوە عێراقییەکان دەکاتە ئامانج.

قەنبەر شانازی بەوەوە دەکات، کە لۆبییەکی لە ئەمەریکا پێکهێناوە بە ئامانجی گۆڕینی دۆخی ئێستای بەغداد، بەتایبەتی لەگەڵ هاوڕێی ئەمەریکییەکانی کاردەکات لەسەر پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای "رزگارکردنی عێراق لە ئێران"، کە لە لایەن جۆ ویلسۆن ئەندامی کۆنگرێسی کۆماریخوازەوە لە ناوەڕاستی ساڵی 2024دا ئامادەکراوە.

کەسایەتییەکانی دیکەی ئۆپۆزسیۆن بریتین لە میسال ئالوسی، پەرلەمانتاری پێشووی ئۆپۆزسیۆن، سائر بەیاتی و ناجح میزانی سیاسەتمەدار.

هەموو ئەم کەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنانە لەسەر ئەوە کۆکن، کە دەسەڵاتی ئێستای عێراق لەلایەن ئێرانەوە لەڕێگەی حزب و میلیشیا دڵسۆزەکانییەوە کۆنترۆڵکراوە. جگە لەوەش دەڵێن ئێران شەرعییەتی داوە بە "تایەفەگەری، گەندەڵی دارایی و ئیداری، بڵاوبوونەوەی چەک، دزینی سامانی وڵات و بێبەشکردنی خەڵکی عێراق لە سەرەتایترین خزمەتگوزارییەکان".

حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراقیش لە ساڵی 2003ەوە فەرمانی دەستگیرکردنیان بۆ زۆربەی کەسایەتییە ئۆپۆزیسیۆنەکان دەرکردووە، هەندێکیان سزای توندیان بەسەردا سەپێنراوە، لەوانە زیندانی هەتاهەتایی یان سزای لەسێدارەدان.

دەسەڵاتداران ئەم فەرمانی دەستگیرکردنانەیان بە تۆمەتی پەیوەست بە تیرۆرەوە دەرکردووە، بەڵام ئەم کەسایەتیانە بە توندی رەتی دەکەنەوە و بە پاڵنەرێکی سیاسی دەزانن.

رێگەی بەردەم هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان

سەبارەت بە کاریگەریی ئەو کەسایەتی و رێکخراوە ئۆپۆزسیۆنانە، لەتیف مەهداوی توێژەر لە پرسی عێراق، بڕوای وایە ئەیهەم سامەرائی و ئەحمەد ئەبیەز و  ئینتیفاز قەنبەر و ئەوانی دیکە، دەتوانن لەدوو رێگەوە کاریگەرییان هەبێت لەسەر ناوخۆی عێراق لەودیو سنورەوە.

رێگەی یەکەم، فشار لە ئەمەریکا بکەن، دەسەڵاتی ئێستای عێراق سنورداربکات، ئەو وڵاتەش بە بەرپرسیار دەزانێت لە پێشکەشکردنی عێراق بەو هێزانەی لە ژێر کاریگەری و هەژموونی ئێراندان.

رێگەی دووەم، هاندانی گەلی عێراقە بۆ بەشداری نەکردن لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق کە لە 11/11/2025 بەڕێوەدەچێت، بەو بیانوەی کە گۆڕانکاری سیاسی لە وڵاتدا نزیکبۆتەوە.