دووبارەبوونەوەی سزاکان؛ دیوی پشتەوەی فشارەکانی واشنتۆن بۆسەر میلیشیاکانی ئێران لە عێراق

سبەی

دوای کەمتر لە مانگێک لە سزادانی چوار گروپی چەکداری لایەنگری ئێران لە عێراق، واشنتۆن بە تۆمەتی سپیکردنەوەی پارە بەسودی ئێران، سزای نوێی بەسەر چەندان کەسایەتی و دامودەزگای حکومەتی عێراقی سەپاند. سزاکانی ئەمەریکا بۆ سەر گرووپه چەکدار و مەدەنییەکانی عێراق و دامودەزگا فەرمییەکان، کە تۆمەتبارن به خزمەتکردنی بەرژەوەندییەکانی ئێران لە ماوەیەکی وا کورتدا، پرسیار سەبارەت بە کاریگەرییەکانی ئەم هەنگاوه لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق دەوروژێنێت.

"تێکدانی سەروەری"

ئەمەریکا پاکێجێکی نوێی گەمارۆکانی بەسەر ژمارەیەک بانکی عێراقی و کۆمپانیاکانی پەیوەست بە سوپای پاسدارانی ئێران و کەتیبەکانی حزبوڵڵا و عەسائیبی ئەهلی حەق راگەیاند. لەنێویاندا کۆمپانیای موهەندیس، کە سەر بە دەوڵەتە و باڵی ئابووریی حەشدی شەعبیە.

وەزارەتی خەزێنەی ئەمەریکا، پاساوی هێنایەوە بەوەی، ئامانجی "هەڵوەشاندنەوەی تۆڕەکانی گەندەڵی و سپیکردنەوەی پارەیە، کە گروپە چەکدارەکان دەتوانن لە ناوخۆ و دەرەوەی عێراق چالاکی بکەن". ئاماژەی بەوەشکردووە، رژێمی ئێران "بۆ چوونە ناو دامەزراوەکانی دەوڵەت و خزمەتگوزارییە ئەمنییەکان، پشت بە بریکارەکانی لە نێو میلیشیا عێراقییەکان دەبەستێت".

 گەمارۆ نوێیەکانی ئەمەریکا دوو بانکی عێراقی (ناویان نەهێنراوە)، کۆمپانیایەکی بازرگانی و قەوارەیەکی گەورەی ئابووری پەیوەست بە حەشدی شەعبی دەگرێتەوە، جگە لە کەسایەتییە ئەمنییەکان، کە تۆڕی سیخوڕی بۆ سوپای پاسداران لە ناوخۆی عێراق بەڕێوەدەبەن.

"کەمکردنەوەی رۆڵ"

سەبارەت بە سزاکانی ئەمەریکا، کە لە ماوەی کەمتر لە مانگێکدا بەسەر گروپ و کەسایەتییە لایەنگرەکانی ئێران لە عێراقدا سەپاندوویەتی. موئەیەد دوری توێژەری کاروباری عێراق بە پێگەی ئیستقلالی راگەیاند، "ئەمەریکا دەیەوێت هاوپەیمانەکانی ئێران لاواز بکات و لە ماوەی داهاتوودا رۆڵی ئەوان لە عێراقدا بخاتە پەراوێزەوە، بەتایبەتی دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی داهاتوو، بە دابڕاندنیان لە هەر پۆستێکی حکومی".

پێشبینیشی کرد کە "دوای هەڵبژاردنەکانی عێراق، ئەمەریکا فشار بخاتە سەر هێزە سیاسییەکان و سەرۆک وەزیرانی داهاتوو، بۆئەوەی رێگری لە گروپە گەمارۆدراوەکان بکەن لە پۆستە حکومییەکان، وەک پێشمەرجێک بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ حکومەتی داهاتووی عێراق، لە هەنگاوێکدا بۆ لاوازکردنی هەژمونی ئێران ".

هەر لەو چوارچێوەیەدا نزار حەیدەر شرۆڤەکاری سیاسی عێراقی پێیوایە، کە محەمەد شیاع سودانی، ئاگاداری قاچاخچێتی دراو و سپیکردنەوەی پارەی ئەو کەسانەن لە عێراق، بەڵام ناتوانن بەرەنگاریان ببنەوە، چونکە سەر بە حزبە سیاسییەکانن.

لە بەرامبەردا فەلاح مەشعەل نووسەر و شرۆڤەکاری سیاسی، هۆشداریی دا لە کاردانەوەکانی سزاکانی ئەم دواییەی ئەمەریکا و ئاماژەی بەوەدا " سزادانی ژمارەیەک کەس و بانک و کۆمپانیا لەلایەن ئەمەریکاوە، چیتر پێشهاتێکی نوێ نییە، بەڵام ئەوەی نوێیە ئەوەیە، کە عەقیل مفتن سەرۆکی لیژنەی ئۆڵۆمپی عێراقی،  لە لیستی ئەو کەسانەیە کە سزایان بەسەردا سەپێنراوە و کەوتووەتە ژێر قەدەغەکردنەوە".

ئاماژەی بەوەشکرد، بوونی ناوی سەرۆکی لیژنەی ئۆڵۆمپی لە ئۆپەراسیۆنەکانی سپیکردنەوەی پارە و قاچاخچێتی پارە بۆ ئێران و قاچاخی ماددە هۆشبەرەکان، جێگەی نیگەرانییە و ئاماژەیە بۆ داڕمانی پێگە گرنگەکانی ناو دەوڵەتی عێراق.

"حکومەتی دڵسۆز"

پێگەی ئەمەریکی The Century Foundation بڵاویکردۆتەوە، ئەو سزایانە لە کاتێکدایە کە ویستی داڕێژەرانی سیاسەتی نێودەوڵەتی هانی عێراق دەدەن، بۆ ئەوەی خۆی لە کاریگەریی "بەرەی مقاومە" رزگار بکات.

پێگەکە پێی وایە ئەو ڕێوشوێنە توندانەی، کە ئەمەریکا بۆ دابڕانی گروپەکانی سەر بە ئێران لە دەسەڵاتدا گرتوویەتیەبەر، دووبەرەکی و ناسەقامگیری زیاتر دەکات. عێراقیش لە رێبازەکەی بەرەو دەوڵەتێکی مۆدێرن دەگەڕێنێتەوە دواوە.

روونیشی کردەوە "کرۆکی ململانێکە لە دەوری دوو دیدگای دژبەیەک بۆ عێراق دەسوڕێتەوە. یەکەمیان کە لەلایەن سەرۆک وەزیرانەوە خراوەتەڕوو و هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی پاڵپشتی دەکات، دیدگای دەوڵەتی نەتەوەیی مۆدێرنە: قەوارەیەکی سەروەر، کە سنوورەکانی کۆنتڕۆڵ دەکات و لە رێگەی دیپلۆماسییەوە سیاسەتی دەرەوەی خۆی بەڕێوەدەبات و سەرچاوەکانی بەرەو خزمەتگوزارییە گشتییەکان و گەشەپێدانی ئابووری ئاراستە دەکات".

بژاردەی دووەم، کە کۆماری ئیسلامی ئێران پشتیوانی دەکات، نوێنەرایەتی دەوڵەتێکی "مقاومە" دەکات: سەرنجێکی ئایدیۆلۆجی لە ململانێیەکی ناوچەییدا، کە سەروەری نەتەوەیی لە پلەی دووەمدایە لە بەرامبەر ئیمتیازەکانی بەرەکەدا.

واشنتۆن هەڵوێستی رەهای بەرامبەر ئەم گروپە لایەنگری ئێرانیانەی گرتووەتەبەر و هەڕەشەی سزا و رێوشوێنی دیکەی کردووە، ئەگەر رێگەیان پێبدرێت بەشداری حکومەت بکەن.

پێدەچێت هەڵوێستی ئەمەریکا بۆ ساڵانی داهاتوو رێڕەوی سیاسی عێراق دیاری بکات، بەجۆرێک نەک تەنیا سەقامگیری ناوخۆیی، بەڵکو کاریگەری لەسەر هاوسەنگی هێزی ناوچەیی فراوانتر و داهاتووی هەژمونی ئێران لە جیهانی عەرەبیدا هەبێت.

بەپێی پێگەکە، هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە مانگی تشرینی دووەمی 2025دا، رەنگە دەرفەتێک بۆ نوێبوونەوەی سیاسی بڕەخسێنێت، بەڵام دەتوانێت ببێتە هۆی پارچەپارچەبوون و ناسەقامگیری زیاتر، ئەگەر کێشە بنەڕەتییەکان بە چارەسەرنەکراوی بمێننەوە.

لەبەرامبەر فشاری ئەمەریکا و بەرەنگاربوونەوەی ناوخۆیی لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە، دابەشبوونێکی بێ وێنە لەناو دامەزراوەی شیعەی عێراقدا سەریهەڵداوە. ئەمەش بە تایبەتی لە کاتێکدایە، کە لایەنە شیعەکان هەوڵدەدەن هاوپەیمانی خۆیان لەگەڵ ئێران بپارێزن و هەروەها داواکارییەکانی ئەمەریکا بۆ چەکداماڵینی میلیشیاکان و تێکەڵکردنیان لەگەڵ پێکهاتە فەرمییەکانی دەوڵەتدا بەدیبهێنن.

گروپەکانی مقاومەی ئیسلامی عێراق پێنج گروپی سەرەکی لەخۆدەگرن، کە بریتین لە کەتیبەکانی حزبوڵڵا، بزوتنەوەی نوجەبا، کەتیبەکانی سەید شوهەدا، کەتیبەکانی ئیمام عەلی و ئەنساروڵڵا ئەوفیا. ئەوان هەم وەک بەشێک لە پێکهاتەی فەرمی هێزەکانی حەشدی شەعبی و هەم وەک تۆڕێکی سەربەخۆی هاوپەیمان لەگەڵ ئێران کاردەکەن.

ئەم دوو ناسنامەیە بووەتە سەرچاوەی زیادبوونی گرژی، بەو پێیەی ئەم گروپانە سەربەخۆیی ئۆپەراسیۆنی خۆیان دەپارێزن، لە هەمان کاتدا مووچە و سەرچاوەکانی حکومەت لە رێگەی پەیوەستبوونیان بە حەشدی شەعبیەوە وەردەگرن.

پێگە ئەمریکییەکە گەیشتە ئەو ئەنجامەی، کە گوشارەکانی ئیدارەی ترەمپ بۆ سەر بەغداد سەبارەت بە پرسی میلیشیاکان، دەتوانێت رێگە خۆش بکات بۆ سەرهەڵدانی حکومەتێکی نوێی عێراقی توندڕەوتر بەرامبەر گروپە چەکدارەکان بە سەرۆکایەتی سەرۆک وەزیرانی لایەنگری واشنتۆن.