پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق لە نێوان ساتوسەودا ناوخۆییەکان و زلهێزە دەرەکییەکاندا

سبەی

شارەزایەکی سیاسیی لە کاروباری عێراق لە چاوپێکەوتنێک لەگەڵ رۆژنامەیەکی بەناوبانگی ئێران سەبارەت بە رۆڵی وڵاتانی ناوچەیی و نێودەوڵەتی لە پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراقدا دەڵێت: رۆڵی ناوچەیی و نێودەوڵەتی لە پێکهێنانی حکومەتەوە بگرە تا دانانی پۆستە سیاسییەکان حاشا هەڵنەگرە. ئەگەرچی بڕیاری کۆتایی لە بەغدادەوە دەدرێت، بەڵام ڕێگەی گەیشتن بە ڕێککەوتن لەلایەن ئەکتەرە بەهێزە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکانەوە ئاراستە دەکرێت.

رۆژنامەی شەرقی ئێرانی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ باقر حەکیم شارەزای کاروباری عێراق، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان و کاریگەرییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان لە هاوکێشەی سیاسیی لە عێراق لە دوای ئەم هەڵبژاردنانەدا تاوتوێ دەکات.

بەووتەی باقر حەکیم لە هاوکێشەی سیاسی عێراقدا، پرسە سیاسیی و ناوخۆییەکان بەبێ لەبەرچاوگرتنی کێبڕکێی نێوان زلهێزە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان هەڵسەنگاندنی بۆ ناکرێت. 

بە گوێرەی ئەم شرۆڤەکارە سیاسییە هەرچەندە بڕیاری کۆتایی لە بەغداد دەدرێت، بەڵام ڕێگای گەیشتن بە ڕێککەوتن، لەسەر پۆستەکانی سەرۆک وەزیران، سەرۆکایەتی عێراق و سەرۆکی پەرلەمان، بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ لەلایەن ئەکتەرە بیانییە کاریگەرەکانەوە، ئاراستە دەکرێت، خێرا یان خاو دەکرێتەوە و ئاسانکاریی بۆ دەکرێت.

 لە پێشەنگی ئەم ئەکتەرانەدا دوو جەمسەری دیاریکەر هەن: ئێران و ئەمەریکا. کێبڕکێی نێوان ئەم دوو وڵاتە لە شێوەی ڕوبەڕوبوونەوەی ئاشکرادا نییە، بەڵکو لە شێوەی کۆنترۆڵکردنی هەژموونی، کاریگەری و کۆنترۆڵکردنی تێچووەکان و ڕێگریکردن لە زاڵبوونی لایەنی بەرامبەرە بە شێوەیەکی تاکلایەنە. 

ئێران هەستیارە بە پێکهاتەی حیزبە شیعەکان و هاوسەنگی ئەمنی و سەقامگیری سنوورەکان؛ هەروەها ئەمەریکا لە هەموو شتێک زیاتر گرنگی بە کارایی حکومەت و بەڕێوەبردنی وزە و پێکهاتە ئەمنییەکانی عێراق دەدات. هەردوو وڵات بە کردەوە دەزانن کە پێکهێنانی حکومەتێکی سەقامگیر بەبێ لێکتێگەیشتنێکی ڕێژەیی لە نێوانیاندا دەستەبەر ناکرێت، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە لە پشت پەردەوە سیگناڵی هاوئاهەنگ یان لانیکەم نا دژ بەیەک بنێردرێت بۆ هەندێک لایەنی سیاسی بە مەبەستی شکاندنی بنبەست لە پرۆسەی پێکهێنانی حکومەتدا. 

شانبەشانی ئەم دوو ئەکتەرە، تورکیا هەوڵدەدات دەنگی خۆی لە بەغدا بچەسپێنێت، بەتایبەتی لە هەوڵی پشتیوانی کردن لە سوننەکان و  هاوکات ئاسایشی سنوورەکانی باکور و  بەردەوامبوونی لە بوونی سەربازی لە عێراق دەدات.

کێبڕکێی ئەنقەرە لەگەڵ بەشێک لە گروپە کوردییەکان، هەروەها پەیوەندییە ئابوورییەکانی لەگەڵ کەرکوک و نەینەوا، ڕۆڵی تورکیا لە دیاریکردنی سەرۆکایەتی پەرلەمان و تەنانەت لە هاوکێشەکانی کورددا بەرجەستەتر دەکات. 

هەروەها ئەکتەرەکانی وەک سعودیە و ئیمارات تا دێت کاریگەرییە نەرمەکانیان لەسەر هەڵبژاردنەکانی عێراق زیاتر دەبێت. ئەم وڵاتانە بەدوای کاریگەرییەکدا  دەگەڕێن کە ئاڵۆزی لێنەکەوێتەوە و تێچووی سیاسی بۆیان نەبێت بۆ ئەو مەبەستەش لە ڕێگەی پشتیوانی دارایی بۆ لایەنە سوننەکان، وەبەرهێنانی ئابووری، یان دروستکردنی کەناڵی دیالۆگی سیاسی هەوڵی چەسپاندنی هەژموونییەکان لە عێراق دەدەن و کاریگەری ئەم ستراتیژییە لە قۆناغی دوای هەڵبژاردن و کاتێک فراکسیۆنەکان پێکدەهێنرێت زۆرتر دەردەکەوێت. 

هاوکات عێراق بەهۆی پێکهاتەی فرە جەمسەری و هەمەچەشنی هێزەکانی ناوخۆ، بووەتە گۆڕەپانێک کە هەر ئەکتەرێکی بیانی تەنها دەتوانێت بەشێک لە پرۆسەکە ئاراستە بکات و هیچ هێزێک توانای کۆنترۆڵکردنی تەواوەتی دۆخەکەی نییە. 

ئەم واقیعە کەش و گۆرەپانی دانوستان ئاڵۆزتر دەکات؛ چونکە هەر ڕێککەوتنێکی ناوخۆیی پەیوەستە بە رازیکردن و لەبەرچاوگرتنی هەستاری و نیگەرانییە دەرەکییەکاندا.

ئەم شارەزا سیاسییە  ئاماژە بۆ ئەوە دەکات کە لە ئەنجامدا ئەکتەرە ناوچەیی و بیانییەکان نەک تەنها هەر کارییگەرییەکانییان لە راوێژکارییەوە بەرزتر دەبێتەوە، لە کۆتاییدا دەبنە بەشێکی گرنگ لە هەر جۆرە بڕیارێکی سیاسیدا.

باقر حەکیم لە کۆتاییدا دەڵێت: هێندەی هێزی مانۆڕی ئەکتەرە دەرەکییەکان گرنگە، توانای لایەنە عێراقییەکان بۆ بەڕێوەبردنی ئەو فشارانە و گۆڕینی بۆ ڕێککەوتنی ناوخۆییش یەکلاکەرەوە دەبێت، عێراق لە خاڵێکی هەستیاردا وەستاوە کە دەبێت هاوسەنگی لە داخوازییەکانی دەرەکی و پێداویستییە ناوخۆییەکان دابنێت و هەر ئەم هاوسەنگییە ڕێڕەوی پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو دادەڕێژێت".